نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار فقه و مبانی حقوق دانشکده الهیات دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.
2 استادیار فقه و مبانی حقوق دانشگاه اردکان، یزد، ایران.
3 استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه یزد، یزد، ایران.
4 استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.
چکیده
قاعدة منع مجازات مضاعف یکی از اصول عقلی پذیرفته‌شدة حقوق کیفری است که بر پایة آن، مجرم را برای ارتکاب یک جرم، تنها یک‌بار می‌توان مجازات کرد. این قاعده به اصل عدالت ریشه می‌برد و فی‌‌نفسه مورد پذیرش اسلام بوده و لازم‌الاتباع است. در قوانین پس از انقلاب اسلامی، چنانچه مجازاتی که ابتدا بر مجرم تحمیل شده، به گونه‌ای متفاوت از آنچه در شرع برای جرم ارتکابی او تعیین شده، باشد، قاعدة منع مجازات مضاعف مورد پذیرش قرار نگرفته و قانون مجازات اسلامی مصوّب 1392 تنها در تعزیرات غیرمنصوص شرعی این قاعده را پذیرفته است. نتیجة این رویکرد این است که مجرم افزون بر مجازات غیرشرعی نخستین، باید مجازات شرعی را نیز تحمّل کند که با اصل عدالت و روح حاکم بر شریعت اسلام سازگار نیست. در این پژوهش، با بررسی مبانی نظرات شورای نگهبان در این زمینه، فتاوای مراجع تقلید معاصر و تحلیل پژوهشهای مربوطه، رویکرد شورای نگهبان در عدم پذیرش این قاعده در تعزیرات منصوص شرعی، مورد نقد قرار گرفته و مبانی عدم پذیرش این قاعده در تمام مجازات‌ها، با محوریّت قاعدة منع مراجعه به قاضی طاغوت، بررسی شده است. از آنجا که مشهور فقها معتقدند اگر حضور نزد قاضی فاقد صلاحیّت، به ناچار و بدون اختیار باشد، رجوع به وی جایز و رأی او نافذ است و از آنجا که در امور کیفری، حضور مجرم در محکمة غیرصالح و مجازات وی معمولاً خارج از اختیار اوست، باید حکم قاضی مربوط را نافذ دانسته و مجازات مضاعف را بر مجرم اعمال نکرد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Jurisprudential Rethinking in the Principle of the Prohibition of Double Punishment
نویسندگان [English]
- Sayyed Mohsen Aziz 1
- Mohammad Sahraee Ardakani 2
- Mahmood Haery 3
- Hoseyn Khodayar 4
1 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Law, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Law, Ardakan University, Yazd, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Law, Yazd University, Yazd, Iran.
4 Faculty of Theology, Sistan and Baluchestan University
چکیده [English]
The principle of the prohibition of double punishment is one of the accepted principles of criminal law, according to which every crime should only be punished once. This rule is accepted by Islam and it is imperative to abide. In the aftermath of the Islamic Revolution, this rule has not been accepted if the original punishment was not religious; however, the Islamic Penal Code, adopted in 1392, only accepts this rule in non-legal sanctions. The result of this approach is that the offender, in addition to the primary punishment, must tolerate the religious punishment that is not compatible with the rational principles and the spirit that governs the Islamic law. In this research, by examining the bases of Guardian Council's views on this issue, the fatawa of contemporary imitation and analysis of relevant researches, the Guardian Council's approach to non-acceptance of this rule has been criticized in the sanctity of Shari'ah and, moreover, Adoption of this rule in all punishments has been based on the principle of non-refoulement to the judiciary. Since the famous jurisprudents believe that if the presence of a judge in a lack of authority is in vain and without authority, the reference to him is permissible and his vote is valid, and since in the criminal matters the presence of the offender in the court of law and his punishment are usually It is beyond his discretion that he should consider the verdict of the judge concerned and avoid double punishment for the offender.
کلیدواژه‌ها [English]
- Double Punishment
- Retrial
- Oppression
- Tyranny
- Judgment
)