نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

چکیده

چکیده
مطالعات فنّی حقوق کیفری کمتر به بحث در خصوص جلوه‌‌های اجتماعی پدیدار مجازات می‌‌پردازند. مقصود از این جلوه‌‌ها پیوندهای ناگسستنی و اغلب پنهانی است که مجازات با سایر پدیدارهای اجتماعی برقرار می‌‌کند. مجازات بخشی از ساختار نظام اجتماعی است و به همین ‌‌واسطه، تولّد و دگرگونی پدیدار کیفر ارتباطی ناگسستنی با سایر بخش‌های این ساختار دارد. تعذیب نیز از این قاعدة فراگیر مستثنی نیست. تولّد و تداوم حیات این «کیفرهای مناسک‌‌گونه» ارتباطی پیچیده با سایر پدیدارهای اجتماعی دارد. با وجود این، مطالعات مرسوم و فنّی حقوق کیفری تمایلی بسیار اندک برای پرداختن به پیوندهای پنهان مناسک تعذیب با پدیدارهای اجتماعی دارند. در این قبیل مطالعات، اغلب، تعذیب به مثابة جلوه‌‌ای آشکار از بربریّت کیفری پنداشته می‌‌شود. در تقابل با تصویری که مطالعات فنّی از تعذیب ارائه می‌‌دهند، جامعه‌‌شناسی کیفر نشان می‌‌دهد که این مناسک رنج‌‌بنیاد چیزی فراتر از نمایش‌‌هایی ساده برای تحمیل رنج بدون مرز و چیزی فراتر از یک بربریّت کیفری هستند. ملاحظات جامعه‌‌شناختی به اثبات می‌‌رسانند که آیین‌‌های پر رمز و راز تعذیب پیوندهایی پنهان با نظام معانی، حسّاسیّت‌‌ها و نیز هویّت وجدان جمعی برقرار می‌‌کنند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Meaning-Symbol relations ant the Theology of punishment: Birth of rituals of Torture

نویسنده [English]

  • seyyed mohammad javad sadati

Assistant Professor in Criminal Law and Criminology, Ferdowsi University, Mashhad, Iran

چکیده [English]

 
Abstract
Technical studies of criminal law rarely discuss the social aspects of punishment. Punishment has a deep relation with other social institutions such as power, culture and punishment is part of the social structure. As a result, this phenomenon has close relation with other parts of social structure. Torture, as one shape of penal reaction, is no exception to this pervasive rule. Birth and continuation of these ritual punishments have complex and deep relations with other social phenomena. However, technical studies of criminal law are reluctant to examine the hidden sociological aspects of torture.  The Sociology of punishment tries to show thesehidden relations. Sociological study shows that torture has a deep relation with the identity of the collective conscious. In this research, with the sociological method, I try to analyze the process of birth and continuation of rituals of torture in ancient Iran.
Keywords: Collective unconscious, Meaning-Symbol relations, Ritual life, Rituals of torture, Theology of punishment

کلیدواژه‌ها [English]

  • Collective unconscious
  • Meaning-Symbol relations
  • ritual life
  • rituals of torture
  • Theology of punishment
آزاد ارمکی، تقی(1393)، جامعه‌شناسی فرهنگ، چاپ دوم، نشر علم.
آزادی، نجیمه. (1394). «رمزگشایی آیین قربانی در اسطوره، عرفان و فرهنگ»، ادبیّات عرفانی و اسطوره‌‌شناختی، سال 11، شمارة 38.
آقا محمّد حسنی، میترا و لاجوردی، فاطمه. (1396). «بررسی مفهوم سروش در متون اوستایی و پهلوی»، ادیان و عرفان تطبیقی، شمارة 1.
اسلام، علیرضا. (1394). «تحوّل قربانی از انسان به حیوان: نقطة عطفی در روند عقلانی شدن»، پژوهش‌‌های ادیانی، سال سوّم، شمارة 6.
اسلامی، روح‌‌الله. (1394). حکومت‌‌مندی ایرانشهری (تداوم تکنولوژی‌‌های قدرت در ایران)، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
پایگاه اطّلاعاتی تاریخ ما به آدرس: (www.Tarikhema.org)، تاریخ آخرین مراجعه20 فروردین 1399.
توانا، محمّدعلی، آذرکمند، فرزاد. (1395). «کهن الگوها و اسطوره‌‌های سیاسی عصر مدرن: بر اساس چارچوب نظری کارل گوستاو یونگ»، دوفصلنامة پژوهش سیاست ‌‌نظری، شمارة نوزدهم.
جقتایی، صادق. (1397). «شقاوت و شکنجه در اساطیر و حماسه‌‌های ایرانی (با تکیه بر شاهنامة فردوسی)»، فصلنامة ادبیّات عرفانی و اسطوره‌‌شناختی، شمارة 50.
جوان‌‌جعفری بجنوردی، عبدالرضا و ساداتی، سیّدمحمّدجواد. (1393). «دورکهایم و کارکردگرایی در شناخت کیفر»، مجلّة تعالی حقوق، شمارة 4.
جوان‌‌جعفری بجنوردی، عبدالرضا و ساداتی، سیّدمحمّدجواد. (1394). «مفهوم قدرت در جامعه‌‌شناسی کیفری»، پژوهش حقوق کیفری، سال سوّم، شمارة 11.
جوان‌‌جعفری بجنوردی، عبدالرضا و ساداتی، سیّدمحمّدجواد. (1398). «جامعه‌‌شناسی کیفری و واقعیّت چندگانة مجازات»، در دایره‌‌المعارف علوم جنایی، جلد چهارم، زیر نظر علی‌‌حسین نجفی ابرندآبادی، انتشارات میزان.
حسنی، حسن. (1356). «سوگند و سوگند‌‌خوردن»، نامة علوم اجتماعی، شمارة 7.
دوانی، فزونه، فشارکی، محمّد و خراسانی، محبوبه. (1394)، «بازتاب نمادین قربانی میترایی-اسطورة کشتن گاو نخستین-در هفت‌‌پیکر نظامی»، متن‌‌شناسی ادب فارسی، دورة جدید، شمارة 2.
دورکیم، امیل. (1398). صور بنیادنی حیات دینی، ترجمة باقر پرهام، چاپ هفتم، انتشارت مرکز.
دهقان‌‌زاده، سجاد و نوری، قهرمان. (1393). «نظم کیهانی در اوستا و تائوته‌‌چینگ»، پژوهش‌‌های ادیانی، سال دوّم، شمارة 4.
دهقان‌‌زاده، سجاد. (1394). «هستی‌‌شناسی قدسی در اساطیر»، پژوهش‌‌های ادیانی، سال سوّم، شمارة 5.
زاویه، سعید و مافی‌‌تبار، آمنه. (1392). «بررسی آیین‌‌های اساطیری «داوری ایزدی» در ایران باستان»، فصلنامة ادبیّات عرفانی و اسطوره‌‌شناختی، دوره 9، شماره 30.
ژانی، ژانوس. (1388). «عدالت کیفری در ایران دورة ساسانیان»، ترجمة رحیم فروغی نیک، در تازه‌های علوم جنایی (مجموعه مقاله‌ها)، زیر نظر علی‌‌حسین نجفی ابرندآبادی، انتشارات میزان.
ساداتی، سیّدمحمّدجواد. (1397). «گفتمان اقتدارگرای سنّتی و اقتصاد سیاسی تعذیب»، دانشنامة حقوق اقتصادی، شمارة 13.
ساداتی، سیّدمحمّدجواد. (1398). مجازات و کنترل اجتماعی؛ تبارشناسی پیوند قدرت و واکنش‌‌های کیفری، انتشارات میزان.
سبزی، موسی، حاتمی، حبیب و رایگانی، ابراهیم. (1396). «بررسی میزان تداوم نمادهای مذهبی و خدایان عیلامی در روزگار هخامنشی»، پژوهش‌‌های ادیانی، سال پنجم، شمارة 9.
سلیمانی، حسن. (1398). «تحوّلات کیفر بدنی در متون حقوقی زردشتی»، در دایره‌‌المعارف علوم جنایی، جلد چهارم، زیر نظر علی‌‌حسین نجفی ابرندآبادی، انتشارات میزان.
طالع زاری، علی. (بی‌‌تا). «نظام حاکم بر جرایم و مجازات‌‌ها در دروان هخامنشیان»، فصلنامة تحقیقات حقوقی، شمارة 59.
علیزاده مقدّم، بدرالسادات و شکریان، احترام. (1392). «بررسی جایگاه فرهنگی، اقتصادی و مذهبی بندر لیان (بوشهر) در عصر عیلامی‌‌ها»، پژوهشنامة تاریخ‌‌های محلّی ایران، شمارة دوّم.
فوکو، میشل. (1392)، مراقبت و تنبیه؛ تولّد زندان، نشر نی.
قانعی، سعید و یداللهی، مرتضی. (1387). زردشت؛ پیامبر ایران باستان، چاپ دوّم، انتشارات به‌‌آفرین.
قرایی، فیاض. (1388).  ادیان خاور دور، چاپ دوّم، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
کریستن‌‌سن، آرتور. (1390).  ایران در زمان ساسانیان، ترجمة رشید یاسمی، انتشارات بهزاد.
کمبل، جوزف. (1397). زندگی در سایة اساطیر، ترجمة هادی شاهی، چاپ دوّم، انتشارات دوستان.
کورت، آملی. (1382). هخامنشیان، چاپ سوّم، انتشارات ققنوس.
گیرتس، کلیفورد (1399)، تفسیر فرهنگ‌ها، ترجمه محسن ثلاثی، نشر ثالث.
لسان، حسین. (1394)، قربانی از روزگار کهن تا امروز، مرکز دایره‌‌المعارف بزرگ اسلامی، به آدرس: (https://www.cgie.org.ir/fa/news/84536)، تاریخ آخرین مراجعه 20 فروردین 1399.
محمّدزاده، مریم. (1393). «بررسی تطبیقی نمودهای گذر از آتش»، فصلنامة تخصّصی تحلیل نقد متون زبان و ادبیّات فارسی، شمارة 21.
مسکوب، شاهرخ. (1394). درآمدی به اساطیر ایران، انتشارات فرهنگ جاوید.
نورپور، محسن و ساداتی، سیدمحمدجواد(1400)، «مطالعه جامعه‌شناختی تحولات مجازات در ملاءعام در جامعه پسا انقلاب ایران»، پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، دوره 9، شماره 17.
نیکویی، علی. (1397). «گاوکش در استورة مهر ایرانی»، فصلنامة هنر و تمدّن شرق، سال ششم، شمارة بیست‌‌ودوّم.
وسنو، روبرت (1399)، جامعه‌شناسی فرهنگ (نظریه‌ای درباره رابطه اندیشه و ساختار اجتماعی)، ترجمه مصطفی مهرآیین، نشر کرگدن.
ویل‌‌دورانت. (1371). تاریخ تمدّن (مشرق زمین؛ گاهواره تمدّن)، ترجمة گروهی از مترجمان، چاپ سوّم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
هیلنز، جان. (1382). شناخت اساطیر ایران، ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضّلی، چاپ هشتم، نشر چشمه.
یونگ، کارل گوستاو. (1393).  انسان و سمبول‌‌هایش، ترجمة محمود سلطانیه، چاپ نهم، انتشارات جامی.