نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری
2 دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
چکیده
اگرچه نتیجهی رفتارهای مجرمانه علیه اشخاص غالباً بهصورت نوعی صدمهی جسمانی جلوهگر میشود، اما در برخی موارد، رفتار ارتکابی ممکن است به ایجاد صرفِ ترس و وحشت در بزه دیده منتهی شود، ترس از اینکه در آیندهی نزدیک خشونت علیه او به کار گرفته خواهد شد. در این موقعیتها، بزه دیده بدون اینکه براثر ترس ایجادشده اقدامی علیه خود یا دیگری انجام دهد، از قبیل اینکه صدمهای وارد آورد، دچار نوعی صدمهی روانی میشود، بهگونهای که میتوان گفت که تمامیت روانیِ وی مورد تهاجم قرار گرفته است. در نظام کیفری انگلستان، این نوع تهاجم واجد عنوان مجرمانهی معینی میباشد، اما قانونگذار ایرانی به ارتکاب اینگونه رفتارها بهطور خاص توجه نکرده است، بهطوریکه دادگاهها ناگزیر به تعیین ارش متمایل شدهاند. این در حالی است که بررسی تطبیقی رفتارهای یادشده در دو نظام کیفری ایران و انگلستان، حکایت از لزوم جرم انگاری، و نیز تعیین مجازات تعزیریِ متناسب برای آنها، بهصورت خاص دارد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Causing Fear of application of the Violence as an Assault against the Person’s Psychical Integrity, in Iranian and English Criminal Systems
چکیده [English]
Although the result of criminal behaviour against the person is often shown as some sort of physical injury, but in some cases, the committed behavior may cause the victim to fear and panic, fear that violence will be used against him in the near future. In these situations, the victim without takes action against him/herself or another, because of the fear created, such as inflicting some harm, suffers some kind of psychological harm, so that it can be said that her psychical integrity is assaulted. In the English criminal system, this type of assault has a certain criminal title, But Iranian lawmaker do not pay attention to committing such conducts specifically, so the courts have to determine Arsh. However, comparative study of the mentioned behaviors in the two Iranian and English criminal systems indicates the need to criminalize, and also to determine the appropriate Taezir punishment for them, in particular.
کلیدواژه‌ها [English]
- Assault
- fear
- application of violence
- immediacy
3 - پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 6931 ، ص 93
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه تمامیت روانی
اشخاص در نظامهای کیفری ایران و انگلستان
سید محمد حسینی
* امیر اعتمادی
**
(
59/101/ 59 تاریخ پذیرش: 62 /6/ (
تاریخ دریافت: 62
چکیده؛
اگرچه نتیجهی رفتارهای مجرمانه علیه اشخاص غالباً بهصورت نوعی صدمهی جسمانی جلوهگر میشود، اما در
برخی موارد، رفتار ارتکابی ممکن است به ایجاد صرفِ ترس و وحشت در بزهدیده منتهی شود، ترس از اینکه در
آیندهی نزدیک خشونت علیه او به کار گرفته خواهد شد. در این موقعیتها، بزهدیده بدون اینکه براثر ترس
ایجادشده اقدامی علیه خود یا دیگری انجام دهد، از قبیل اینکه صدمهای وارد آورد، دچار نوعی صدمهی روانی
میشود، بهگونهای که میتوان گفت تمامیت روانیِ وی مورد تهاجم قرار گرفته است. در نظام کیفری انگلستان،
این نوع تهاجم واجد عنوان مجرمانهی معینی میباشد، اما قانونگذار ایرانی به ارتکاب اینگونه رفتارها بهطور
خاص توجه نکرده است، بهطوریکه دادگاهها ناگزیر به تعیین ارش متمایل شدهاند. این در حالی است که بررسی
تطبیقی رفتارهای یادشده در دو نظام کیفری ایران و انگلستان، حکایت از لزوم جرمانگاری و نیز تعیین مجازات
تعزیریِ متناسب برای آنها، بهصورت خاص دارد.
واژگان کلیدی: تهاجم، ترس، اِعمال خشونت، قریبالوقوع بودن.
*
دانشیار گروه حقوق کیفری و جرمشناسی دانشکدهی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
**
دکتر در حقوق کیفری و جرمشناسی از دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری )نویسندهی مسئول(:
Am.etemadi@gmail.com
61
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
مقدمه؛
گاهی اوقات، ارتکاب رفتاری از سوی مرتکب منجر به ایجاد ترس از مورد خشونت قرار گرفتن
در بزهدیده میگردد، بهنحویکه این تأثیرِ رفتار مرتکب جزء عناصر تشکیلدهندهی جرم
محسوب میشود. به تعبیر بهتر، ارتکاب جرم مقید به تحقق نتیجهی خاصی است که این نتیجه در
قالب ایجاد ترس و وحشت از خشونتِ قریبالوقوع در بزهدیده متبلور میشود. افزون بر این،
رفتار ارتکابی منتهی به ایراد صدمه یا مرگِ شخصی نمیشود تا اینکه مشمول موادی مانند 955
1956 گردد. درواقع، در رفتارهای مجرمانهی موردبحث، آنچه براثر رفتار مرتکب » ق.م.ا « و 901
رخ میدهد، صرفِ ایجاد ترس از خشونت است که گاهی به نوعی حالت روانی در بزهدیده نظیر
اختلال استرس پس از سانحه
1 میانجامد، 6
نه اینکه بزهدیده دچار احساس وقوع خشونت بر خود
شود و براثر آن، صدمه یا مرگی روی دهد.
ازاینرو، باید پذیرفت که صرفِ ایجاد ترس از خشونت در دیگران، گونهای از تهاجم علیه
تمامیت روانی اشخاص است. البته، ایجاد ترس در برخی عناوین مجرمانهی دیگر نیز جزئی از
عناصر تشکیلدهندهی جرم به شمار میآید، بااینحال، این دسته از رفتارهای مجرمانه، مقتضیات
خاص خود را دارا هستند که موجب تفاوت آنها با رفتار مجرمانهی موردبحث میشود. برای
1956 ، قصد ارعاب مردم از عناصر خاصِ جرمِ محاربه است که » ق.م.ا « مثال، طبقِ مادهی 675
بهصورت سوءنیت خاص لازم برای آن لحاظ میشود
9
، اما نتیجهی لازم برای تحقق جرم همانا
1
.
Post-traumatic stress disorder
6. این اختلال در اصل به علائم اضطراب حاد که به دنبال فرار از مرگ حتمی در جبههی جنگ، تصادف، یا سانحهی طبیعی
شروع میشود، اطلاق میگردد. معمولاً بیمار در جریان واقعه کنترل خود را حفظ میکند، اما بعضی از افراد در ضمن خطر
دچار واکنش هراس میگردند که با وحشتزدگی، تلاش بیثمر برای فرار مشخص بوده و ممکن است در دیگران نیز واکنش
هراس به وجود آورد. این بیمارانِ وحشتزده بینهایت تلقینپذیر میباشند و بهآسانی قابل هیپنوتیزم هستند و میتوان آنها
.)1192 : را به اطاعتِ دستورها در مورد رفتار مناسب وادار نمود )پورافکاری 1951
9. لازم به ذکر است که قصد ارعاب مردم از سوی تمامی فقهای امامیه ضروری دانسته نشده است، بهطوریکه شهید ثانی در
یعنی اعم از آنکه قصد ترساندن مردم را داشته باشد یا » قصد الاخافه ام لا علی اصح الاقوال ...« : تبیین محاربه آورده است
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه
... 11
ایجاد ناامنی در محیط است
1
که براثر کشیدن سلاح از سوی مرتکب بهقصد جان، مال یا ناموس
مردم یا ارعاب آنها پدید میآید. افزون بر این، نوعی عمومیت در این جرم ضروری دانسته شده
: 199 تا 191 ؛ پیمانی 1925 : 97 تا 95 ؛ پور بافرانی 1950 : است )ر.ک. میرمحمد صادقی 1956
190 تا 129 (، این در حالی : 605 تا 905 ؛ موسوی بجنوردی 1927 : 21 تا 29 ؛ شاهرودی 1972
است که شرایط اشارهشده در رفتارهای مجرمانهی موردبحث لازم نیستند.
با توجه به مطالب بالا، پرسشهای قابلطرح در این تحقیق بهقرار زیر میباشند:
واکنش نظام کیفری ایران و انگلستان در قبال این نوع از ایجاد ترس در اشخاص چگونه است؟
رویکرد قانونگذار ایرانی در مقایسه با قانونگذار انگلیسی دارای چه وجوه مثبت یا منفی
میباشد؟
در پاسخ به این سؤالات، در وهلهی اول، باید دانست که در حقوق کیفری انگلستان، در مواردی
تهاجم « که رفتار مرتکب موجب ایجاد ترس به شکل فوقالذکر در بزهدیده میشود، زیر عنوان
6
قابلتعقیب است، اما در حقوق کیفری ایران، عنوان مجرمانهی مستقلی وجود ندارد که به » ساده
این مورد اختصاص یافته باشد؛ بنابراین، ضمن تحلیل عناصرِ تهاجم ساده در انگلستان، رویکرد
دادگاههای کیفری ایران در قبال این قبیل رفتارها بررسی میگردد و با شناخت ابعاد مختلفِ
699 (. در خصوص مفهومِ ترساندن مردم در جرمِ محاربه، ر.ک. / نداشته باشد، بنا بر قول صحیحتر )شهید ثانی 1956 : ج 19
. 962 962 : فاضل لنکرانی 1950
1. برخی بر این باورند که نتیجهی لازم برای تحقق محاربه آن است که در خارج موجب رعب و وحشت شود )زراعت )الف(
1956 بر سلب امنیت تأکید کرده است، نه ایجاد وحشت. درواقع، » ق.م.ا « 655 (؛ این در حالی است که مادهی 675 :1959
باید گفت که پدید آمدن ناامنی در محیط مفهومی عام دارد که ممکن است براثر ایجاد وحشت در مردم نیز حاصل شود، اما
1970 تقویت » ق.م.ا « ایجاد رعب و وحشت ضروری دانسته نشده است. برداشت یادشده با توجه به تبصرهی 1 مادهی 129
کسی که به روی مردم سلاح بکشد، ولی در اثر ناتوانی موجب هراس هیچ فردی نشود، « : میشد، زیرا این تبصره مقرر میکرد
1956 ازجمله تصریح به ایجاد ناامنی در محیط » ق.م.ا « توضیح آنکه تغییر عبارات قانونگذار در مادهی 675 ؛» محارب نیست
و عدم اشاره به لزوم ایجاد رعب و وحشت، مؤید آن است که پدید آمدن هراس ضرورتی ندارد.
2
. Common assault
61
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
رویکرد یادشده و مقایسهی آن با نظام کیفری انگلستان، به نتیجهگیری و ارائهی راهکار پرداخته
میشود.
1. تبیین مفهومِ
ایجاد
ترس از اعِمال خشونت؛
ایجاد ترس از خشونت )تهاجم ساده( در حقوق کیفری انگلستان، نوعی تهدید به عنفِ جسمانی
علیه شخص دیگر است، اما اِعمال خشونت جسمانی از جمله شرایط لازم برای تحقق این جرم به
6
نیز » تهاجم به معنای قانونی کلمه « 1
یا » تهاجم روانی « شمار نمیآید. این جرم که با عناوینی مانند
شناخته میشود، به شرح زیر قابلتعریف است:
عملی که شخص بهوسیلهی آن سبب میشود، دیگری بهطور معقولی از اِعمال فوریِ خشونتِ
Curzon, L. B. and Richards, P. H. 2007:
جسمانیِ غیرقانونی نسبت به خودش بهراسد )
& 37
؛)
38
این جرم زمانی روی میدهد که شخصی تلاش کند تا بهصورت فیزیکی به دیگری صدمه
وارد آورد، بهنحویکه موجب شود، شخصِ مورد هجوم بیدرنگ احساس خطر کند. تماس
جسمانیِ واقعی ضروری نیست؛ حرکات تهدیدآمیز که هر شخص متعارفی را به وحشت اندازد،
.)
Hill, Gerald N. and Thompson Hill, Kathleen 2009: میتوانند تهاجم را شکل دهند )
31
همچنین، در تبیین مفهوم این عنوان مجرمانه گفته شده است، هرگونه نمایش زور و قدرت
بهنحویکه بزهدیده را هراسناک کند یا در انتظار صدمهی بدنی باشد. بهاینترتیب، این رفتار
106 (. با در نظر : مجرمانه بدون اینکه عملاً ضربهای زده شده باشد، تحقق مییابد )آقائی 1926
گرفتن این توضیحات روشن میشود که در تهاجم ساده هیچگونه ایراد صدمهی جسمانی به
بزهدیده ضروری نیست، بلکه مهمترین رُکن این جرم پدید آمدنِ ترس از اِعمال خشونت در
1
. Psychic assault
2
. Technical assault
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه
... 19
بزهدیده است
1
. افزون بر این، باید خاطرنشان کرد که اگرچه در جرمِ تهدید و اخاذی، برخی
92 91 (، از قبیل : ویژگیهای این جرم وجود دارد )ر.ک. حاجی دهآبادی و اعتمادی 1959
عدم لزوم تماسِ جسمانی و یا اِعمال خشونت
2
، بااینهمه، جرمِ موردبحث، ارکانی را دارا است،
نظیرِ شرطِ فوری بودن خشونتِ مورد ترس و یا مقید بودن به نتیجهی خاص که در جرمِ تهدید و
اخاذی مطرح نیستند.
2. پیشینهی قانونگذاری ایجاد ترس از اِعمال خشونت؛
بهرغم اینکه تهاجم ساده جرمی مبتنی بر کامنلا
9
است، به این معنا که شکلگیری این عنوان
مجرمانه به تصمیمهای قضات رسیدگیکننده به پروندهها برمیگردد، اما بنا به گفتهی برخی
حقوقدانان انگلیسی، این جرم آنچنان قدیمی است که آغازش در نظام کیفری انگلستان گُم
See
( شده است. بااینوجود، تبیین عناصر این جرم با توجه به رویهی قضایی صورت میگیرد
.)
Carr, Claudia and Johnson, Maureen 2013: 98
درهرحال، تهاجم ساده از سال 1522 بهعنوان جرمی کیفری و مبتنی بر قانون مدوّن تعریف
شد و طبقِ مادهی 95
9 قانون عدالت کیفری 9
1522 قابلرسیدگی و مجازات گردید. اگرچه این
قانون با اصلاحاتی روبرو شده، اما در خصوص جرم موردبحث همچنان بدون تغییر باقی مانده
است.
نیز یاد میشود )ر.ک. کار )
Pure Assault
( » تهاجمِ محض « 1. به همین خاطر، گاهی اوقات از جرمِ موردبحث زیر عنوان
.)179 : و جانسِن 1952
6. باید متذکر شد که عملی کردنِ تهدید، مانع از اِعمال مجازاتِ جرمِ تهدید است؛ دادنامهی شمارهی 5605570669101269
.) 1956 ، شعبهی 91 دادگاه تجدیدنظر استان تهران )پژوهشگاه قوهی قضائیه 1959 : صص 229 و 229 /16/ مورخ 62
3
. Common law offence
به معنای بخش استفاده
Section مخفف واژهی S
9. لازم به ذکر است که در مقررات مدوّن نظام کیفری انگلستان، از حرف
در نظر گرفت. » ماده قانونی « میشود. بااینوجود، واژهی یادشده را میتوان معادل
5
. S. 39 of the Criminal Justice Act 1988
61
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
با توجه به مفهومی که از جرم تهاجم ساده ارائه شد، در حقوق کیفری ایران، عنوان مجرمانهی
مشابهی در قوانین سابق و کنونی یافت نمیشود، زیرا همانطور که اشاره شد، در تهاجم ساده
هیچگونه صدمهی جسمانی وارد نمیآید، بلکه رفتار متهم صرفاً موجب ایجاد ترس از خشونت
در دیگری میشود. درواقع، اگر ترس ایجادشده در بزهدیده بهاندازهای باشد که به نوعی بیماری
روانی بینجامد )بدون اینکه به حدّ جنون برسد( و منشأ ایجاد آن ایراد صدمهی جسمانی هرچند
خفیف از سوی مرتکب باشد، ممکن است با عنوان ایراد ضربوجرح قابلتعقیب باشد. بااینحال،
رویهی قضایی ایران گاهی اوقات برای دستهای از رفتارها که منجر به ایجاد استرسِ حاد یا ترس
و وحشت در دیگران شده است، به تعیین ارش مبادرت کرده است که این رویکرد دادگاههای
ایران در تحلیل عناصر اختصاصی جرمِ موردبحث بررسی خواهد شد. در اینجا تنها به ذکر این
مطلب بسنده میشود که تعیین ارش برای جنایاتی که شرعاً مقدار خاصی دیه برای آن در نظر
گرفته نشده باشد، نخست بهموجب مادهی 79 قانون دیات
1
1921 موردپذیرش قانونگذار قرار
1956 » ق.م.ا «
6
1970 و سرانجام بر اساس مادهی 995 » ق.م.ا « گرفت، سپس طبقِ مادهی 927
امکان صدور چنین حکمی تصویب شد
.
3. عنصر قانونی ایجاد ترس از اِعمال خشونت؛
علیرغم اینکه تهاجم ساده در حقوق کیفری انگلستان، جرمی کامنلا است، اما نظر به اینکه
قانون عدالت کیفری 1522 وجود این جرم را تصدیق کرده است، باید طبقِ مادهی 95 این قانون
مورد تعقیب قرار گیرد. مادهی مذکور در خصوص جرمِ تهاجم ساده )ایجاد ترس از خشونت(
هر جنایتی که بر عضو کسی وارد شد و شرعاً مقدار خاصی بهعنوان دیه برای آن تعیین نشده « : 1. این ماده مقرر میداشت
.» باشد، جانی باید ارش بپردازد
1970 بدون هیچ تغییری در عبارات دقیقاً بهمانند مادهی 79 قانون دیات 1921 است؛ ر.ک. پاورقی » ق.م.ا « 6. متن مادهی 927
قبل.
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه
... 19
تهاجم ساده و ایراد ضرب
1، جرایم اختصاری 6
خواهند بود و شخص مقصر به « : مقرر میدارد
هرکدام از آنها میبایست به پرداخت جزای نقدی که از سطح 9 در درجهبندیِ پذیرفتهشده
؛
9» ]مقررشده[ 9
تجاوز نکند، حبس برای مدتی که متجاوز از 2 ماه نباشد، یا هر دو، محکوم گردد
همانطور که ملاحظه میشود، این ماده قانونی به تعیین نوع و میزان مجازات جرم بسنده کرده
است و نمیتواند برای تبیین عناصر اختصاصی تهاجم ساده راهگشا باشد. ازاینرو، مراجعه به
پروندههای دادگاههای انگلستان برای بررسی عناصر جرم لازم است؛ موضوعی که به هنگام
تحلیل این جرم مدنظر قرار میگیرد.
در مقابل، در حقوق کیفری ایران، با پذیرش رویکرد رویهی قضایی، باید به مفاد مادهی 995
هرگاه در اثر جنایت صدمهای بر عضو یا « : 1956 اشاره کرد. در این ماده مقرر شده است » ق.م.ا «
منافع وارد آید، چنانچه برای آن جنایت در شرع دیه مقدر یا نسبت معینی از آن به شرح مندرج
در این قانون مقرر شده باشد، مقدار مقرر و چنانچه شرعاً مقدار خاصی برای آن تعیین نشده ارش
؛» آن قابل مطالبه است
1. این ماده بهطور مشترک به هر دو جرمِ تهاجم ساده و ایراد ضرب مربوط میشود.
6. جرایم اختصاری به معنای آن دسته از جرایمی میباشند که تشریفات رسیدگی به آنها کمتر است، ازجمله اینکه در
محاکمهی مجرمان این جرایم، هیئت منصفه حضور ندارد. جرایم موردبحث که دارای ماهیتِ کمتر شدیدی هستند، تنها در
Huxley-Binns, Rebecca
. دادگاههای صلح رسیدگی میشوند. برای مطالعهی بیشتر دربارهی مفهوم این جرایم، ر.ک
.
and Martin, Jacqueline 2014: 167
9. این اصطلاح به درجهبندی جزای نقدی اشاره دارد که بهوسیلهی قانون عدالت کیفری 1526 مطرح شد و بنابر قانون عدالت
کیفری 1551 اصلاح گردید. درجهبندی یادشده که برای محاسبهی میزانِ جزای نقدی از سوی دادگاههای انگلستان به کار
گرفته میشود، از سطح 1 تا 9 در نوسان میباشد و هر سطح دربرگیرندهی حداکثر جزای نقدی است که میتواند مورد حکم
قرار گیرد. بر این اساس، باید اضافه کرد که میزان جزای نقدی در سطح 9 از درجهبندی موردبحث، حداکثر پنج هزار پوند
است. برای مطالعهی بیشتر در این خصوص، ر.ک.
http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1982/48/part/III/crossheading/introduction-ofstandard-
scale-of-fines#commentary-c1933859
4
. Common assault and battery shall be summary offences and a person guilty of either of
them shall be liable to a fine not exceeding level 5 on the standard scale, to imprisonment
for a term not exceeding six months, or to both.
61
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
تحلیل رویکرد دادگاههای ایران به مباحث آتی موکول میشود، اما در اینجا باید متذکر شد
که صرفنظر از برخی تغییرات در عبارات این ماده قانونی )نسبت به مواد قانونی سابق(، اضافه
در کنار عضو، قابلتوجه میباشد. » یا منافع « شدن عبارتِ
4. عنصر مادی ایجاد ترس از اِعمال خشونت؛
نظر به اینکه رفتار مجرمانهی موردبحث از جرایم مقید به شمار میآید، اجزاء سهگانهی عنصر
مادیِ جرم در مورد آن مصداق دارد. این اجزاء عنصر مادی با توجه برخی پروندههای انگلیسی
و آراء دادگاههای ایران بهخوبی قابلتحلیل میباشند.
1-4 . رفتار فیزیکی؛
رفتار فیزیکیِ لازم برای جرم موردبحث محدود به گونهی خاصی نیست، بلکه گسترهی وسیعی
را دربرمیگیرد، بهنحویکه علاوه بر فعل یا ترک فعل، با گفتار نیز میتواند ارتکاب یابد. افزون
بر این، ازآنجاکه تحقق جرمِ تهاجم روانی مستلزم هیچ صدمهی جسمانی نیست، محدودهی رفتار
فیزیکی آن وسیعتر نیز میگردد؛ بنابراین، برای مثال، اگر متهم سلاح گرمی را بهسوی بزهدیده
نشانه برود، چاقویی را بهطرف وی بگیرد، یا حرکات تهدیدآمیزی را علیه او انجام دهد، با وجودِ
در این راستا، مثال سنتیای .)
Loveless, 2012: سایر شرایط، تهاجم ساده رخ میدهد )
517
و با تکان دادن » تو دردسر افتادی « : قابلذکر است: متهم به بزهدیده نزدیک میشود و میگوید
مُشت، او را تهدید میکند. تردیدی نیست که بزهدیده از اِعمال خشونت به هراس میافتد، لذا با
وجود سایر شرایط لازم )ازجمله وجودِ عنصر روانی موردنیاز( متهم به علت تهاجم ساده مقصر
.)79 : شناخته خواهد شد )هِرینگ 1956
سابقاً تصور میشد که گفتار بهتنهایی نمیتواند منجر به تهاجم ساده شود، اما این عقیده دیگر
قانون نیست. گفتار میتواند منتهی به فعلی شود که چهبسا به نحو دیگری چندان تهدیدآمیز نباشد.
اگر روز عید میلاد مسیح « : در مواردی که متهم مُشت خود را بالا میبَرد و به بزهدیده میگوید
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه
... 17
این گفته دلالت بر آن کند که بلند کردن مُشت تهاجم ساده نبوده است، ،» نبود، تو را میزدم
.) درحالیکه بدون این گفته، عمل یادشده بهخوبی میتوانست تهاجم موردبحث باشد )همان: 72
بههرحال، در برخی پروندههای رسیدگیشده از سوی دادگاههای انگلستان، حتی سکوت موجب
تحقق این جرم دانسته شده است. در این راستا، در پروندهی آیرلند
1
1552 ، متهم چندین بار به
تعدادی زن تلفن کرده و سکوت میکرد. بزهدیدگانِ زن ادلهای را ارائه کردند، مبنی بر اینکه
در اثر این عمل وحشتزده شده، اما نمیتوانستند توضیح دهند که از چه چیزی ترسیده بودند.
محکومیت به خاطر تهاجم روانی از سوی مجلس اعیان تأیید و مقرر شد که گفتار بهتنهایی یا
سکوت میتوانسته مبنای جرمِ تهاجم روانی را تشکیل دهد، چراکه بزهدیدگان آگاهی نداشتند
که متهم بعدازآن قصد انجام چهکاری را داشته است، احتمالاً میترسیدند که تلفنکننده به در
See also, Storey &
( خانهی آنها بیاید و ظرف یک یا دو دقیقهی آینده به آنان حمله کند
البته، باید توجه داشت که در چنین مواردی، رفتار ارتکابی شامل صرفِ .)
Lidbury, 2009: 137
سکوت به معنای واقعی کلمه نیست، بلکه سکوت همراه با عملی نظیرِ تلفن کردن است.
به همین ترتیب، در پروندهی کانستنزا
6
1557 ، متهم در خلال دورهی دو سالهای دنبال بزهدیده
افتاده و تماسهای تلفنیِ بیکلام و متعددی با او قرار میکرد. وی همچنین بالغبر 200 نامه به او
نوشت. بزهدیده دو مورد از نامههای فرستادهشده را تهدید به شمار آورد. زن باور داشت که متهم
بهاینوسیله تلنگری زده و احتمال دارد که در هر زمانی به او حمله کند. متهم محکوم به ارتکاب
تهاجم روانی شد و مقرر شد که هنگامیکه زن دو نامهی آخر را خوانده، تهاجم روی داده است
همانطور که ملاحظه میشود، در این پرونده نیز متهم با ارتکاب رفتار .)
Geary 2002: 57 & 58
(
خود )ازجمله تماسهای تلفنیِ بدون کلام( موجب ترس از اِعمال خشونت در بزهدیده شده، لذا
جرم موردبحث تحقق یافته است. بااینوجود، برخی حقوقدانان انگلیسی از این موضع انتقاد
کردهاند، با این استدلال که چگونه بزهدیده بعد از دریافت 200 نامه که هیچیک منتهی به ایراد
1
. Ireland [1998] AC 147
2
.
R v Constanza [1997]
63
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
خشونت نشدند، پس از خواندن یک یا دو نامهی خاص که متهم نمیدانسته است، در چه زمانی
خوانده خواهد شد، بهیکباره از اِعمال خشونت نسبت به خود ترسیده است؟ به نظر میرسد که
باید قائل به آن شد که بزهدیده پس از دریافت نامه یا تماس تلفنی، نه از خشونت جسمانی بلکه
از خشونت روحی میهراسد، چراکه تماسهای تلفنی یا نامهها موجب ورود ضربهی روحیِ
.)2 : فوری )اعم از دلواپسی، اضطراب، نگرانی و غیره( میشود )کلارکسون 1951
در حقوق کیفری ایران نیز قلمرو رفتار فیزیکی در پروندههای مربوط به ایجاد استرسِ حاد یا
ترس و وحشت محدود به موارد معینی نشده است، بهطوریکه رفتار ارتکابی درعینحال ممکن
است با عنوان مجرمانهی دیگری نیز قابلتعقیب باشد. بااینوجود، آنچه از برخی آراء دادگاههای
ایران میتوان برداشت کرد، این است که ایجاد ترس و وحشت در رویهی قضایی بیشتر به مواردی
مربوط میشود که رفتار فیزیکی بهصورت فعل نمود مییابد تا ترک فعل یا گفتار؛ از قبیل اینکه
مرتکب با سنگ زدن یا شلیک گلوله بهطرف بزهدیده سعی میکند که به او صدمهای وارد آورد،
اما ناکام میماند، چراکه درست هدفگیری نکرده است و سنگ پرتابشده یا گلولهی
شلیکشده به خطا میرود. درنتیجه، با وجود اینکه عمل ارتکابی نوعی جرم عقیم تلقی میشود
965 (، موجب ترسِ بزهدیده از اِعمال خشونت خواهد شد. بهعنوان : )استفانی و همکاران 1929
نمونه، در یک پرونده که مرتکب که به اتهام تسبیب در ایراد صدمهی بدنی تعقیب شده بود،
بهموجب رأیی از دادگاه عمومی جزایی قم به علت پدید آوردن استرسِ حاد در بزهدیده، به
1956 از باب ارش به پرداخت نیم درصد دیهی مرد در حق » ق.م.ا « استناد مواد 995 و 995
مصدوم محکوم شد.
1
بااینهمه، مطلب بالا به این معنا نیست که سایر گونههای رفتار همچون گفتار نتوانند موجبات
تحقق ترس و وحشت را فراهم کنند، مانند اینکه مرتکب با تهدیدهای لفظی خود در بزهدیده
» ق.م.ا « ترس از اِعمال خشونت را به وجود آورد. همچنین، در این رابطه میتوان به مادهی 279
1959 ، شعبهی 106 دادگاه عمومی جزایی قم،
مطالعهی موردی.
/7/ 1. دادنامهی شمارهی 5905576910600966 مورخ 65
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه
... 15
1956 نیز توجه داشت. مطابق با این ماده، در مواردِ ایجاد نقص در عقلِ شخص، مرتکب باید
ارش پرداخت کند و تفاوتی نمیکند که جنایت براثر ایراد ضربه و جراحت پدید آمده باشد یا
درنتیجهی ترساندن و مانند آن. به دیگر سخن، منشأ ایجاد نقص در منفعت مذکور حائز اهمیت
تلقی نشده و قانونگذار با توجه به نتیجهی حاصله از عمل ارتکابی، تعیین ارش را مقرر کرده
است. به نظر میرسد که این حکم دربارهی ایجاد ترس از اِعمال خشونت نیز صادق باشد و
درواقع، بتوان گفت که در چنین مواردی نیز منشأ ترس ایجادشده در بزهدیده اهمیتی نداشته است
و هر نوع رفتاری که موجب اثر یادشده گردد، مرتکب را ملزم به پرداخت ارش خواهد کرد.
2-4 . شرایط لازم برای تحقق جرم؛
در حقوق کیفری انگلستان، هنگامی میتوان گفت که جرمِ تهاجم ساده )روانی( روی داده است
که شرایطی به اثبات برسند. این شرایط عبارتاند از: غیرقانونی بودن و قریبالوقوع بودنِ خشونتِ
مورد ترس. در ادامه، دربارهی این دو شرط توضیح داده میشود:
غیرقانونی « اولین شرط این است که خشونتی که بزهدیده از اِعمال آن هراسان میشود، باید وصفِ
1
را دارا باشد؛ بنابراین، درصورتیکه خشونتِ مورد ترس قانونی باشد، جرمِ تهاجم ساده تحقق » بودن
نخواهد یافت. پرسشی که در اینجا پیش میآید، این است که خشونت چه زمانی قانونی محسوب
میشود؟ در پاسخ باید گفت که اگر عنف به کار گرفتهشده در شرایط موردنظر، با اِعمال یک
ضابطهی عینی
6
معقول باشد، آنگاه، شخصی که سعی در توسل به آن میکند، به علت ترس ایجادشده
در بزهدیده مسئول نخواهد بود. برای مثال، هنگامیکه پلیس درصدد برمیآید تا شخصی که دلایل
ارتکاب جرم از سوی او بسیار متقن است را دستگیر کند و در اثر اقدامات پلیس، از قبیل محاصرهی
خانهی شخص و تلاش برای ورود به آن، ترس از اِعمال خشونت در شخص مربوط پدید میآید،
جرمِ تهاجمِ روانی واقع نشده است.
1
. Unlawfulness
است که حسب مورد عکسالعمل یا قضاوت او در )
A reasonable person
( 6. معیار این ضابطه، یک شخص متعارف
جایگاه فرد موردنظر بررسی میشود.
11
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
دومین شرطِ لازم برای تحقق تهاجم روانی، عبارت است از اینکه بزهدیده باید از اِعمال
خشونت بهراسد. تأکید در اینجا بر ویژگی قریبالوقوع بودنِ
1
خشونتی است که » قریبالوقوعِ «
بزهدیده از بهکارگیری آن هراسان میشود. این شرط به معنای آن نیست که تهدید به خشونت
باید فوراً، در معنای چند ثانیه بعد، قابلاجرا شدن باشد، بلکه بزهدیده باید هراسان شده باشد که
129 (. پس هرگاه : در آیندهی نزدیک متحمل خشونت غیرقانونی خواهد شد )کراس 1959
شخصی تهدید به ایراد صدمه در سه هفتهی بعد شود، عمل ارتکابی برابر با تهاجم روانی نخواهد
بود. بهطورکلی شرطِ قریبالوقوع بودن به معنای آن است که مرتکب و بزهدیده در حضور
، یکدیگر باشند. بااینحال، در پروندهی اسمیت علیه سربازرس ادارهی پلیسِ واکینگ
6
1529
نگاه کردن از طریق پنجرهی خانهی زنی با قصد ترساندن وی، تهاجم تشخیص داده شد، بهرغم
See Herring,
اینکه هیچ ادلهای وجود نداشت که متهم سعی داشته تا وارد اتاقِ زن شود )
: 2011
102
(. درواقع، با وجود اینکه زن، متهم را از طریق پنجرهای بسته و
; Molan 2001: 763 & 764
قفلشده دیده بود و برای متهم کمی زمان میبُرد تا از پنجره رد شده و باعث خشونت غیرقانونی
نسبت به بزهدیده شود، شرطِ قریبالوقوع بودن محرز دانسته شد. پروندههای آیرلند و کانستنزا
که پیشتر به آنها اشاره شد، نیز بر لزوم احراز این شرط تأکید دارند، چراکه این ترس در
بزهدیدگان ایجاد شده بود که شخصِ تلفنکننده در طول مدتزمان کوتاهی به آنها حمله کرده
و دست به خشونتِ جسمانی بزند.
در مقابل، در حقوق کیفری ایران، با اینکه صرفِ ایجاد ترس از اِعمال خشونت، عنوان
مجرمانهای است که عمدتاً در رویهی قضایی به آن توجه شده است تا در مواد قانونی، اما میتوان
قائل به آن شد که وجود هر دو شرط پیشگفته لازم است. دلیل این امر آن است که اولاً، آن
دسته از رفتارهایی که صفت قانونی بودن دارا هستند، از قبیل آنچه ضابطان دادگستری در راستای
ایفای وظایف خود انجام میدهند، بیتردید در هیچ نظام کیفریای نمیتوانند منشأ رفتاری
1
. Immediacy
2
.
Smith v Chief Superintendent of Working Police Station [1983]
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه
... 61
مجرمانه باشند. البته، بدیهی است که در این رفتارها رعایت شرایطی ضروری میباشند،
بهنحویکه اگر مأمور مربوط از حدود وظایف خود خارج شود، ممکن است با لحاظ سایر شرایط
به خاطر رفتار مجرمانهای مانند ایجاد ترس از اِعمال خشونت قابلتعقیب باشد )ر.ک. خالقی
25 97 (. ثانیاً، از رویهی قضایی ایران میتوان استنباط کرد، در مواردی که بزهدیده دچار :1959
استرسِ حاد یا ترس و وحشت شده بوده، فاصله زمانیای که مرتکب میبایست برای اِعمال
خشونت جسمانی طی کند، کوتاه بوده، بهگونهای که میتوانسته گفته شود که قریبالوقوع بوده
است. در همین راستا، در رأیی از دادگاه عمومی جزایی دزفول، متهمان که با ارتکاب رفتارهای
مجرمانهی توهین، تهدید و تخریب، به بزهدیده شوک عصبی )ترس و وحشت( وارد میکنند، از
6 درصد دیهی کامل، / حیث ایجاد کردن ترس و وحشت در بزهدیده به پرداخت ارش به میزان 9
1956 [ و از جهت جرمِ تهدید به » ق.م.ا « 1970 ]مواد 995 و 995 » ق.م.ا « طبقِ مواد 927 و 959
79 ضربه شلاق تعزیری، ازنظر جرمِ تخریب به دو سال حبس تعزیری و برای جرمِ توهین و
277 و 255 قانون تعزیرات 1979 ، محکوم ، فحاشی به یکمیلیون جزای نقدی، به استناد مواد 202
میشوند و رأی صادره در دادگاه تجدیدنظر استان خوزستان و نیز دیوان عالی کشور مورد تأیید
قرار میگیرد
1
. باید پذیرفت که در این پرونده، شرط قریبالوقوع بودن محرز بوده است، زیرا
رفتارهای متهمان ازجمله توهین و تهدید، موجب ایجاد ترس از خشونتِ فوری در بزهدیده
میشدند.
در جهت تقویت مطلب بالا باید گفت، اصولاً در مواردی که بزهدیده باور دارد، در آیندهی
نسبتاً دور ممکن است خشونت علیه او به کار گرفته شود، چندان احساس ترس نخواهد کرد،
1951 ، شعبهی 5 دیوان عالی کشور )پژوهشگاه قوهی قضائیه /10/ 1. ر.ک. دادنامهی شمارهی 5105570505900599 مورخ 69
29 و 29 (. به نظر میرسد که مادهی 255 قانون تعزیرات 1979 که مستند محکومیت متهمان به جرمِ تهدید بوده است، :1959
صحیح نمیباشد، چراکه این ماده به جرمِ افتراء عملی اختصاص دارد و مادهی 225 قانون تعزیرات 1979 مربوط به جرمِ تهدید
است، اما در رأی چاپشده در این مجموعه، مادهی 255 بهعنوان مستند حکم ذکر شده است.
11
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
چراکه داشتنِ فرصت کافی برای اندیشیدن دربارهی تدبیر لازم، ازجمله توسل به نهادهای قانونی
تا اندازهی زیادی از ایجاد ترس و وحشت جلوگیری میکند.
3-4 . نتیجهی مجرمانه؛
با توجه به اینکه تهاجم روانی، جرمی مقید
1
به شمار میآید، تحقق نتیجهی مجرمانه از رفتار
ارتکابی متهم ضروری است. این نتیجه در جرم موردبحث عبارت است از پدید آمدنِ ترس از
اِعمال خشونت در بزهدیده. آنچه در اینجا حائز اهمیت میباشد، ترس ایجادشده در بزهدیده است،
بهطوریکه اگر بزهدیده حرکات تهدیدآمیزِ متهم را نبیند، یا باور نکند که تهدید به اجرا در
را با حرکات » ب« سعی کند که » الف « خواهد آمد، تهاجم روانی تحقق نمییابد. ازاینرو، اگر
فقط به او بخندد، چراکه حرکات او را خندهدار تلقی میکند، این » ب« تهدیدآمیز بترساند، اما
البته، اگر شرایط بهگونهای باشد که بهاحتمالزیاد .)
Herring 2011: جرم روی نداده است )
102
هیچگونه ترس از اینکه خشونت فوراً به موقع اجرا گذاشته خواهد شد، پدید نیاید، تهاجم روانی
محقق نمیشود، مانند آنکه شخصی که در قطار بهسرعت در حال حرکتی میباشد، با تکان دادن
Card 2012:
مُشت خود، دیگری را که در سکوی ایستگاه منتظر ایستاده است، تهدید کند )
178
.)
& 179
درواقع، آنچه باید بررسی شود، ایجاد هراس و وحشت در بزهدیده است، نه امکان اجرای
تهدید از سوی مهاجم. در همین راستا، پروندهی لوگان علیه دادستان
6
1572 روشن میسازد که
تا وقتیکه بزهدیده هراسان است، درصورتیکه اِعمال خشونت در شرایط موردنظر عملاً
امکانپذیر نباشد، اهمیتی ندارد. در این پرونده، هنگامیکه مالیاتهای مردی از سوی بازرسِ
مالیاتی در حال بررسی شدن بود، وی کشویی را باز کرد و سلاحی را به بازرس نشان داد. مرد
محکوم به تهاجم روانی شد. استدلال او مبنی بر اینکه قصد اِعمال هیچگونه تهدیدی را نداشته
1
. Result offence
2
.
Logdon v DPP [1976] Crim LR 121
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه
... 69
و نمیتوانسته تهدید را اجرا کند، چراکه سلاح در حقیقت فقط یک سلاح تقلبی بوده است،
نامربوط تشخیص داده شد. واقعیت این بود که متهم ترس از خشونت را در بزهدیده ایجاد کرده
، بود و همین برای محکوم شدن او به تهاجم ساده کافی بود. برعکس، طبقِ پروندهی لم
1
1527
هرگاه بزهدیده از خشونتِ غیرقانونی هراسان نشده باشد، عنصر مادیِ تهاجم روانی ارتکاب نیافته
است، حتی اگر بزهدیده در حقیقت متحمل خشونت غیرقانونیای گردد که توسط متهم اِعمال
.)
See also, Jefferson, 2013: 488; Fionda & Bryant, 2000: شده است )
26
درهرحال، باید دانست که خشونت به معنای معمول خود )رفتاری همراه با عصبانیت و اذیت
و آزار جسمی( نیست. بهعبارتدیگر، در این جرم، ایجاد ترس از هرگونه لمسکردنِ ناخواسته
کفایت میکند و عنف یا خشونتِ غیرقانونی که بزهدیده از بهکارگیری آن هراسان شده است،
و » تصمیم دارم که تو را بزنم « : لازم نیست شدید باشد، مانند اینکه شخصی به دیگری بگوید
علت این امر آن است که .)
Martin & Storey, 2013: بهاینوسیله، وی را تهدید کرده باشد )
363
ایجاد ترس از خشونت در وهلهی اول تمامیت روانیِ بزهدیده را مورد تهاجم قرار میدهد و در
این رابطه، شدت خاصِ خشونتِ مورد ترس در اصل ایجاد اختلال در سلامت روانی حائز اهمیت
نیست، گرچه در مواردی که خشونتِ مورد تهدید شدیدتر است، چهبسا وضعیت روانیِ بزهدیده
بیشتر دچار اختلال شود.
مطالب یادشده در خصوص تهاجم روانی در حقوق کیفری انگلستان بود، اما به نظر میرسد
که بسیاری از آنها در مورد ایجاد ترس از خشونت در حقوق کیفری ایران نیز صادق باشد.
بااینهمه، باید پذیرفت که معنای خاصی که از خشونت اشاره شد، نمیتواند در نظام کیفری
» ق.م.ا « ایران مبنای صدور حکم به پرداخت ارش قرار گیرد، چراکه آنچه از مواد 995 و 995
در این مواد، بدون تردید عملی » جنایت « 1956 برداشت میشود، بهویژه با در نظر گرفتن واژهی
فراتر از صرفِ لمسکردنِ ناخواسته را به ذهن متبادر میکند.
1
.
Lamb [1967] 2 QB 981
11
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
افزون بر این، با اِعمال یک ضابطهی ذهنی
1
است که میتوان گفت، ایجاد ترس در بزهدیده
کافی است، حتی اگر درواقع امر مرتکب امکان به اجرا گذاشتن تهدیدات خود را نداشته باشد،
این در حالی است که آراء یادشده از دادگاههای ایران حکایت از آن دارند که گرایشِ رویهی
قضایی بهسوی ملاک قرار دادن ضابطهای عینی است؛ با این توضیح که مرتکب یا در رسیدن به
مقصود خود )مثلاً ایراد نوعی صدمهی جسمانی( ناکام مانده است، یا بهطورکلی، رفتارهای
مرتکب بهگونهای بوده که ترس از خشونت در هر شخص متعارفی ایجاد میشده است. به دیگر
سخن، صرفِ باور ایجادشده در بزهدیده کافی نخواهد بود، بلکه لازم است رفتار مرتکب قابلیت
ایجاد چنین باوری را بهطور عینی داشته باشد.
5.
عنصر روانی ایجاد ترس از اِعمال خشونت؛
برای محکومیت متهم به خاطر جرم ارتکابی، افزون بر عنصر مادی جرم، لازم است عنصر روانی
آن نیز احراز گردد. عنصر روانی که باید همزمان با عنصر مادی محقق شود، همانطور که مادهی
1956 نیز اشاره دارد، در جرایم مقید از دو جزء سوءنیت عام
6 و سوءنیت خاص 9
» ق.م.ا « 199
تشکیل میشود. جزء اول به معنای قصدِ ارتکاب رفتار فیزیکی جرم است و جزء دوم به معنای
قصدِ نتیجه است. افزون بر این، مادهی 199 مقرر میدارد که در تحقق جرایم عمدی، علم مرتکب
به موضوع جرم میبایست احراز گردد؛ که این مورد درواقع، لازمهی قصد در ارتکاب رفتار
مجرمانه میباشد. منظور از علم به موضوع در این ماده، اعم است از علم به موضوعی که جرم بر
؛)627 : آن واقع میشود و علم به شرایط و اوضاعواحوال لازم برای تحقق جرم )مصدق 1956
بنابراین، ازآنجاکه ایجاد ترس از خشونت، جرم عمدیِ مقید به نتیجه است، اثبات اجزاء پیشگفته
ضروری خواهد بود.
1
. Subjective Test
2
. General Intent
3
. Specific Intent
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه
... 69
با توجه به توضیحات یادشده، در هردوی نظامهای کیفری ایران و انگلستان، لازم است
مرتکب در ارتکاب رفتارهای ایجادکنندهی ترس عامد باشد که مستلزم آگاهی به ماهیتِ رفتار
موردنظر است. پس هرگاه وی درنتیجهی عواملی مانند تأثیرگذاری مواد مخدرِ استعمال شده یا
خواب مصنوعی )هیپنوتیزم( فاقد عمد در ارتکاب رفتار موردنظر باشد، جرم موردبحث تحقق
نخواهد یافت. همچنین، مرتکب باید قصدِ ایجاد ترس از خشونت
1
، بهمنزلهی سوءنیت خاص را
دارا باشد؛ به این معنا که مرتکب با ارتکاب عامدانهی رفتار مربوط قصد داشته باشد که ترس از
اِعمال خشونتِ غیرقانونی و فوری را در بزهدیده ایجاد کند.
البته، باید متذکر شد که در حقوق انگلستان، بهموجب پروندهی وِنا
6
1579 ، تهاجم روانی با
بیپروایی نیز میتواند ارتکاب یابد. افزون بر این، طبقِ پروندهی سَویج؛ پارمینتر
9
1551 ، بیپروایی
ذهنی
9
کفایت میکند، به این معنا که خودِ متهم باید این خطر را پیشبینی کند که ترس از
For
( خشونتِ قریبالوقوع در بزهدیده ایجاد خواهد شد، اما بااینحال، به اَعمال خود ادامه دهد
Further Reading, See Wilson, 2011: 297; Wells & Quick, 2010: 237 & 238; Finch &
درواقع، مرتکب نسبت به امکان ایجاد چنین تشویشی در بزهدیده بیتفاوت .)
Fafinski, 2011: 136
بوده است. برای مثال، اگر چارلز بهعنوان شوخی ایمیلِ تهدیدآمیزی به ایلی ارسال کند، با عدم
وقوف بر اینکه ممکن است ایلی آن را جدی تلقی کند، چارلز به علت تهاجم روانی مقصر
نخواهد بود، اما اگر وی میدانسته که احتمال اینکه ایلی آن را جدی بگیرد، وجود دارد، مقصر
.)
Herring, 2010: میباشد )
59
بههرحال، در حقوق ایران، بیپروایی که درواقع نوعی عنصر روانیِ پایینتر از قصد و بالاتر
)یا شدیدتر( از بیاحتیاطی و بیمبالاتی است
9
، نمیتواند بهمنزلهی عنصر روانی ایجاد ترس از
1
. Intention to cause apprehension of violence
2
. Venna
(1975) 3 All ER 788
3
.
Savage; Parmenter [1991] 1 AC 699
4
. Subjective Recklessness
» ق.م.ا « 9. ممکن است استدلال شود که با توجه به حصری نبودن مصادیق بیاحتیاطی یا بیمبالاتی در تبصرهی مادهی 199
میتوان گفت که بیپروایی نیز گونهای از مصادیق تقصیر جزایی در حقوق کیفری ایران است. در پاسخ باید یادآور شد که
11
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
1956 ، در جرایمی که وقوع » ق.م.ا « خشونت در نظر گرفته شود، چراکه مطابق با مادهی 199
باید احراز شود. این مقرره » علم به وقوع آن « آنها منوط به تحقق نتیجه است، قصد نتیجه یا
که رُکن مهمِ بیپروایی در حقوق انگلستان را تشکیل میدهد، » پیشبینی « حاکی از آن است که
تلقی شود، به این دلیل که بیتردید علم داشتن به وقوع نتیجه، در مقایسه » علم « نمیتواند بهمثابهی
با پیشبینی آن، درجهی بالاتری از حالت ذهنی محسوب میشود. ضمن اینکه در مواردِ پیشبینی
نتیجه، این احتمال وجود دارد که آنچه پیشبینی شده است، اصلاً روی ندهد، یا اینکه مورد
متفاوتی رخ دهد؛ اما در مواردی که علم به وقوع نتیجه وجود دارد، موارد یادشده اصولاً متصور
نیست؛ بنابراین، در حقوق ایران، عنصر روانیِ ایجاد از ترس از خشونت محدود به قصد خاصِ
ایجاد ترس در بزهدیده یا علم به ایجاد ترس و وحشت در او است و پیشبینی چنین نتیجهای و
نادیده گرفتن آن نمیتواند موجبات تحقق این جرم را فراهم آورد.
6. مجازات ایجاد ترس از اِعمال خشونت؛
مطابق با مادهی 95 قانون عدالت کیفری 1522 مجازات تهاجم ساده )ایجاد ترس از اِعمال
خشونت( در انگلستان عبارت است از: جزای نقدی که از سطح 9 در درجهبندیِ پذیرفتهشده
]مقررشده[ تجاوز نکند، یا حبس تا حداکثر 2 ماه و یا هردوی این مجازاتها. بدیهی است که با
توجه به تعیین حداکثر مجازات از سوی قانونگذار انگلیسی، قاضی رسیدگیکننده میتواند با
لحاظ اوضاعواحوال خاص هر پرونده به میزان مجازاتی که متناسب تشخیص میدهد، حکم کند
.)
See also, Hooper & Ormerod, 2011: 241
(
جملهی نخست تبصرهی مذکور تقصیر جزایی را به دو نوع بیاحتیاطی و بیمبالاتی محدود کرده است که در هردوی آنها
مرتکب در پیشبینی خطر قصور میورزد، نه اینکه خطر را پیشبینی کند و سپس آن را نادیده بگیرد؛ آنطور که در بیپروایی
روی میدهد؛ بنابراین، باید قائل به آن شد که بیپروایی از تمامی مصادیق تقصیر جزایی در حقوق کیفری ایران شدیدتر
است، طوری که در حقوق انگلستان، گاهی اوقات جرایم عمدی با این حالت ذهنی نیز قابل تحقق دانسته میشوند و
درهرصورت، نباید معنای آنها را با یکدیگر خلط کرد؛ برای مطالعهی بیشتر دربارهی مفهوم بیپروایی در حقوق کیفری
. 90 تا 99 : 92 تا 91 ؛ جکلین 1951 : 52 تا 105 ؛ چایلدز 1922 : انگلستان، ر.ک. کلارکسون 1950
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه
... 67
و لحاظ » ق.م.ا « اما در ایران، دادگاهها با در نظر گرفتن حکم کلی مذکور در مادهی 995
کردن مفاد مادهی 995 این قانون مبادرت به تعیین ارش در موارد ایجاد ترس از خشونت یا استرسِ
حاد میکنند
1
. بااینحال، در قانون مجازات اسلامی 1956 ، افزون بر مواد مذکور، برخی مواد نیز
وجود دارند که بهصورت خاص به موضوع تعیین ارش در موارد ایجاد ترس یا اختلال روانی
6
اشاره دارند. این موارد به شرح زیر قابلتوجه میباشند:
در زوال و نقصان حافظه و نیز اختلال روانی، « : 1956 مقرر میدارد » ق.م.ا « مادهی 272
؛» درصورتیکه به حد جنون نرسد، ارش ثابت است
از بین بردن یا نقص دائم یا موقت حواس یا منافع « : 1956 اِعلام داشته است » ق.م.ا « مادهی 702
دیگر مانند لامسه، خواب و عادت ماهانه و نیز به وجود آوردن امراضی مانند لرزش، تشنگی،
.» گرسنگی، ترس و غش موجب ارش است
در قانون مجازات اسلامی 1970 ، ازیکطرف، موضوعِ ایجاد ترس و وحشت بهطور خاص
مورد توجه قرار نگرفته بود و از طرف دیگر، مادهی 927 این قانون که بهحکم کلی تعیین ارش
اشاره داشت، به مواردی مربوط میشد که جنایتی بر عضو کسی وارد شود و شرعاً مقدار خاصی
بهعنوان دیه برای آن تعیین نشده باشد. از جمله این موارد میتوان به تعیین ارش بابت آسیبِ زَند
اعلی )استخوان نازک و کوتاهتر ساعد که در امتداد شست قرار دارد( که دچار محدودیت
حرکتی شده است، اشاره کرد
9
. به تعبیر دیگر، مادهی اخیرالذکر بهجایی که صدمهای بر منافع
1956 ، شعبهی 92 دادگاه تجدیدنظر استان تهران؛ /5/ 1. همچنین، ر.ک. دادنامهی شمارهی 5605770670901192 مورخ 12
مبنی بر اینکه استرس ناشی از منازعه که منجر به بستری شدنِ شاکی در بیمارستان شود، مستوجب ارش است )پژوهشگاه
.) قوهی قضائیه 1959 : ص 291
6. باید پذیرفت که اگر مرتکب با اعمال خود سعی در ایجاد وحشت یا استرسِ حاد در دیگری کند، حداقل در برخی موارد،
بزهدیده دچار نوعی اختلال روانی میشود.
.) 59 و 59 : 1922 ، شعبهی 19 دادگاه تجدیدنظر استان تهران )زندی 1950 /2/ 9. ر.ک. دادنامهی شمارهی 772 مورخ 2
13
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
شخص وارد میآمد، تصریحی نداشت. ادارهی حقوقی قوه قضائیه هم در نظریههای خود بهنوعی
بر لزوم ایراد صدمه بر جسم بزهدیده تأکید میکرد. برخی از این نظریهها بهقرار زیر میباشند:
:1929/11/ 7 مورخ 69 / نظریهی شمارهی 2791
شمول مادهی 927 قانون مجازات اسلامی بر فعل جانی، مستلزم انجام یک عمل فیزیکی است «
که براثر آن بر مجنیعلیه صدمهای وارد شود که در قانون برای آن دیه تعیین نشده و به آن ارش
تعلق میگیرد و چون در خصوص مورد استعلام از ناحیهی مشتکیعنه هیچگونه ضربوجرحی
؛» به شاکی وارد نشده، لذا مورد مشمول مقررات مادهی 927 قانون مذکور نخواهد شد
:1929/6/ 7 مورخ 62 / نظریهی شمارهی 1966
بهصراحت مادهی 927 ق.م.ا. پرداخت ارش از ناحیهی جانی مربوط به جنایتی است که بر عضو «
کسی وارد شود و شرعاً مقدار خاصی بهعنوان دیه برای آن تعیین نشده باشد و چون بهموجب
مواد 912 و 962 قانون مذکور دیهی از بین بردن هرکدام از پاها تا مفصل مچ نصف دیهی کامل
تعیین شده است، بنابراین چنانچه جنایت مورد سؤال از مصادیق مواد 912 و 962 ق.م.ا. باشد،
باید برای آن دیه تعیین شود نه ارش، مگر آنکه جرح وارده به کیفیتی باشد که باعث قطع و از
بین بردن پا نشده باشد، بلکه به نوعی ایجاد نقص عضو نموده باشد که در این صورت مورد از
؛» موارد تعیین ارش خواهد بود
علت تأکید بر صدمهی جسمانی و عدم توجه به صدمات وارده بر منافع )که بعضی از آنها
باید در زمرهی صدمات روانی در نظر گرفته شوند، ازجمله ایجاد ترس یا اختلال روانی( در قانون
مجازات اسلامی 1970 و نظریههای فوق
1
، آن است که فقهای امامیه اغلب در تبیین مفهوم ارش
به نوعی بر ایراد صدمه بر عضوی از اعضای بدن تأکید دارند )ازجمله ر.ک. النجفی 1929 ه.ش.:
111 (، بهنحویکه این امر موجب شده است که برخی نویسندگان : 122 ؛ گرجی و همکاران 1926
: 1971 ادارهی حقوقی قوهی قضائیه )مذکور در زراعت )ب( 1959 /11/ 7 مورخ 69 / 1. همچنین، ر.ک. نظریهی شمارهی 9999
.) 99 و 92
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه
... 65
در توضیح معنای ارش، بر خسارت وارده بر عضو یا خسارتهای جسمانی تأکید کنند )ر.ک.
209 ، ذیل مادهی 995 (، اما این به معنای عدم جواز تعیین ارش در جنایت بر منافع : زراعت 1956
نمیباشد، بهطوریکه برخی فقهای امامیه تصریح کردهاند که در مورد منافعی که برای آنها دیه
مقدر تعیین نشده است، ازجمله به وجود آوردن ترس، باید ارش تعیین شود
1
. بااینوجود، به نظر
میرسد که تجویز تعیین ارش از سوی فقها در مورد ایجاد ترس محدود به جایی است که رفتار
ارتکابی موجب نوعی ترسِ مستمر در بزهدیده میشود. به تعبیر دیگر، اگرچه کلام فقها در این
رابطه اطلاق دارد، بااینهمه، ظاهراً ایجاد ترس لحظهای از اِعمال خشونت در دیگری، مجوزی
برای تعیین ارش نیست. با پذیرش این دیدگاه، باید قائل به آن شد که گونهای از خلأ قانونی در
قانون مجازات اسلامی 1956 وجود دارد، بهطوریکه ایجاد ترس لحظهای از اِعمال خشونت
دارای ضمانت اجرای کیفری نمیباشد.
بههرحال، احکام دادگاههای کیفری ایران که در بحثهای پیشین بررسی شدند، حکایت از
آن دارند که در رویهی قضایی حتی قبل از تصویب و لازمالاجرا شدن قانون مجازات اسلامی
1956 تمایل به تعیین ارش در موارد ایجاد ترس و وحشت وجود داشته است. مضافاً بر اینکه
چهبسا بتوان گفت که رویکرد دادگاههای کیفری ایران مبنی بر تعیین ارش در مورد ایجاد ترس
از اِعمال خشونت ناظر به جایی است که بزهدیده دچار ترس و وحشتِ مستمری میشود و استفاده
در آراء اشارهشده مؤید این امر است. البته، ازآنجاکه ایجاد » استرسِ حاد « از اصطلاحهایی مانند
استرس حادِ لحظهای نیز قابلتصور است، دیدگاه مخالف را نمیتوان با قاطعیت رد کرد، اما باید
پذیرفت که استرسِ حاد و ترسِ شدید، یا اثرات آنها، غالباً در برههی زمانیِ طولانی تداوم
مییابد.
موسوی خمینی بی تا: 961 ؛ الفاضل ( »... فی ذهاب المنافع التی لم یقدر لها دیه الحکومه، کالنوم و اللمس و حصول الخوف « .1
.) اللنکرانی 1996 ه.ق.: 922
91
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
7. وجوه افتراق و اشتراک نظامهای کیفری ایران و انگلستان؛
با در نظر گرفتن مباحث طرحشده در بندهای پیشین، مهمترین وجوه افتراق و اشتراک دو نظام
کیفری ایران و انگلستان، در خصوص ایجاد ترس از اِعمال خشونت، در جدول زیر ذکر میشود:
وجوه افتراق و اشتراک نظامهای کیفری ایران و انگلستان
الف. ایجاد ترس از اعمال خشونت به مثابه تهاجم علیه تمامیت روانی اشخاص
در حقوق کیفری انگلستان، قانونگذار انگلیسی، ایجاد ترس از خشونت را بهطور خاص مورد
جرمانگاری قرار داده و برای آن عنصر قانونی معینی در نظر گرفته است، اما در حقوق کیفری
ایران، اگرچه رویهی قضایی با استناد به حکمِ کلی تعیین ارش در موارد عدم تعیین دیهی مقدر،
قائل به تعیین ارش در موارد ایجاد وحشت و استرسِ حاد شده است، بااینوجود، قانونگذار ایرانی
چنین رفتاری را بهطور ویژه مورد توجه قرار نداده است. البته، در برخی مواد قانون مجازات
اسلامی 1956 به امکان صدور حکمِ ارش در موارد ایجاد اختلال روانی یا ترس تصریح شده
است.
ب. عنصر مادی
1. رفتار فیزیکی لازم برای تحقق ایجاد ترس از خشونت در هر دو نظام کیفری مورد محدود به
گونهی خاصی نشده است، بهطوریکه افزون بر فعل یا ترک فعل، ممکن است با گفتار نیز محقق
شود.
6. شرایط تحقق عنوان مجرمانهی موردبحث در هردوی حقوق ایران و انگلستان مشابه هستند. این
شرایط عبارتاند از: غیرقانونی بودن و قریبالوقوع بودن خشونتِ مورد ترس.
9. هرچند ایجاد ترس از اِعمال خشونت هم در نظام کیفری ایران و هم در نظام کیفری انگلستان
از جرایم مقید به شمار میآید، اما مفهوم خشونت در این دو نظام کیفری با یکدیگر متفاوت است.
توضیح اینکه در انگلستان، صرف لمسکردنِ ناخواستهی بزهدیده کفایت میکند، اما در ایران،
رفتاری شدیدتر از لمسکردن را به ذهن متبادر ،» جنایت « امکان تعیین ارش در موارد ارتکاب
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه
... 91
8. برآمد
؛
اگرچه رویکرد فعلیِ دادگاههای ایران، مبنی بر تعیین ارش در موارد ترس از اِعمال خشونت تا
حدودی بر کمتوجهی قانونگذار ایرانی به صدمات روانی سرپوش گذاشته است، بااینوجود،
تعیین صرفِ ارش برای ایجاد ترس از اِعمال خشونتِ فوری قابل انتقاد میباشد. دلیل عمدهی این
انتقاد، اثراتی است که ایجاد ترس در بزهدیده، بر سلامتی روانش میگذارد، بهطوریکه گاهی
اوقات ممکن است به نوعی حالت یا حتی بیماری روانی منتهی شود. افزون بر این، اهمیت ترس
از جرم و خشونت بهطورکلی، موجب شده است که این موضوع بهطور مستقل در علم
میکند. افزون بر این، در حقوق انگلستان، با اِعمال یک ضابطهی ذهنی، حتی در صورت عدم
امکان به اجرا گذاشته شدنِ تهدیدات از سوی مرتکب، این جرم محقق میشود. این در حالی
است که گرایش دادگاههای ایران به ضابطهی عینی است، به این معنا که صرفاً به باور ایجادشده
در بزهدیده اکتفا نمیشود، بلکه رفتار ارتکابی از سوی مرتکب باید قابلیت ایجاد ترس از خشونت
را بهطور عینی داشته باشد.
ج. عنصر روانی
عنصر روانی جرمِ ایجاد ترس از خشونت در ایران و انگلستان از دو جزء سوءنیت عام )عمد
ارتکاب رفتار ارتکابی( و سوءنیت خاص )قصد ایجاد ترس در بزهدیده( تشکیل شده است؛ و این
درواقع وجه مشترک این دو کشور در زمینهی عنوان مجرمانهی یادشده است. بااینوجود، در
انگلستان، این عمل مجرمانه با بیپروایی )البته از نوع ذهنی( نیز ارتکاب مییابد.
د. مجازات
در نظام کیفری انگلستان، مجازات تهاجم ساده عبارت است از: جزای نقدی تا حداکثر سطح 9
در درجهبندیِ پذیرفتهشده ]مقررشده[، یا حبس تا شش ماه و یا هردوی این مجازاتها؛ اما در
نظام کیفری ایران، تنها واکنش پیشبینیشده در موارد ایجاد ترس و وحشت، تعیین ارش است.
91
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
292 تا 291 ؛ فارال و : جرمشناسی مورد تحقیق قرار گیرد )ر.ک. مگوایر و همکاران 1959
و در برخی قوانین خاص، وارد آوردن صدمهی روانی و )
Lee & Farrall 2008
؛ همکاران 1956
به خطر انداختن سلامت روانیِ اشخاص ممنوع اِعلام شده و مستوجب مجازات دانسته شده است
)ر.ک. مواد 9 و 9 از قانون حمایت از کودکان و نوجوانان 1921 (. بر این اساس، به نظر میرسد،
مناسب است که قانونگذار ایرانی، راهکارهایی مانند موارد زیر را در نظر داشته باشد:
جرمانگاری مستقلِ ایجاد ترس از خشونت قریبالوقوع:
نظر به اینکه سلامت روانیِ اشخاص بهاندازهی سلامتی جسمانی آنها حائز اهمیت است و در
پارهای موارد، حتی ممکن است بتوان قائل به آن شد که وضعیت روانی شخص مهمتر از وضعیت
جسمانی او است، مانند اینکه شخصی یکی از دستانش قطع شده است، اما به علت برخوردار
بودن از سلامت روانی چندان فقدان عضو خود را احساس نکند، در مقایسه با شخصی که دچار
ناراحتیهای بسیار شدیدِ روانی است، بهگونهای که نمیتواند از سلامتیِ جسمانی خود بهرهمند
شود، ضروری است که قانونگذار ایرانی، همچون رویکرد اتخاذشده در نظام کیفری انگلستان،
رفتارهای ایجادکنندهی ترس از خشونت، اعم از ترس لحظهای یا مستمر را بهعنوان رفتارهای
مجرمانهی مجزایی در قانون مجازات کشور پیشبینی کند.
» حرمت ایذاء مؤمن « مبنای جرمانگاری این دسته از رفتارها همچنین میتواند در آنچه با عنوان
1
990 (، جستوجو شود؛ زیرا / در روایات اشاره شده است )ازجمله ر.ک. کلینی 1907 ه.ق.: ج 6
اشخاصی که به نحوی موجبات ایذاء بندگان مؤمن را فراهم میآورند، مشمول غصب پروردگار
قرار میگیرند.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللههِ ع یَقُولُ قَالَ اللههُ عَزه وَ جَله « .1
لِیَأْذَنْ بِحَرْبٍ مِنِّی مَنْ آذَى عَبْدِیَ الْمُؤْمِنَ وَ لْیَأْمَنْ غَضَبِی مَنْ أَکْرَمَ عَبْدِیَ الْمُؤْمِنَ وَ لَوْ لَمْ یَکُنْ مِنْ خَلْقِی فِی الْأَرْضِ فِیمَا بَیْنَ
الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ إِلها مُؤْمِنٌ وَاحِدٌ مَعَ إِمَامٍ عَادِلٍ لَاسْتَغْنَیْتُ بِعِبَادَتِهِمَا عَنْ جَمِیعِ مَا خَلَقْتُ فِی أَرْضِی وَ لَقَامَتْ سَبْعُ سَمَاوَاتٍ وَ
.» أَرَضِینَ بِهِمَا وَ لَجَعَلْتُ لَهُمَا مِنْ إِیمَانِهِمَا أُنْساً لَا یَحْتَاجَانِ إِلَى أُنْسِ سِوَاهُمَا
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه
... 99
تعیین مجازات تعزیری متناسب با وضعیت روانیِ بزهدیده:
در این راستا، قانونگذار میتواند بین مواردی که بزهدیده صرفاً هراسان میشود و جایی که افزون
بر آن، به نوعی حالت یا بیماری روانیِ خفیف یا شدید دچار میشود، تفکیک قائل شود و برای
هر یک از آنها مجازات تعزیریِ متناسبی در نظر بگیرد. همچنین، طول مدتی که بزهدیده دچار
ترس یا حالت روانی میشود، میتواند در تعیین مجازات تعزیری لحاظ شود. برای مثال،
قانونگذار با توجه به کمتر یا بیشتر بودنِ مدتی که بزهدیده دچار حالتهای یادشده میگردد،
محدودهای از میزان مجازات را تعیین کند و سپس، تصمیمگیری نهایی را بر عهدهی مرجع
رسیدگیکننده به پرونده قرار دهد.
91
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
منابع؛
فارسی
آقائی، بهمن. ) 1926 (.
فرهنگ حقوقی بهمن، چاپ دوم، تهران، انتشارات کتابخانهی گنج
دانش.
استفانی، گاستون و همکاران. ) 1929 (.
حقوق جزای عمومی، ترجمهی حسن دادبان، جلد اول،
چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
الفاضل اللنکرانی، الشیخ محمّد. ) 1996 ه.ق.(.
تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، کتاب
الدیات، الطبعه الاولی، قم، مرکز فقه الأئمّه الأطهار.
، النجفی، الشیخ محمّد حسن. ) 1929 ه.ش.(.
جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، المجلّد 99
الطبعه الاولی للناشر، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
ایرانی ارباطی، بابک ]گردآورنده[. ) 1922 (.
مجموعه نظرهای مشورتی جزایی، جلد اول،
چاپ دوم، تهران، انتشارات مجد.
ایرانی ارباطی، بابک ]گردآورنده[. ) 1927 (.
مجموعه نظرهای مشورتی جزایی، جلد دوم،
چاپ اول، تهران، انتشارات مجد.
پژوهشگاه قوهی قضائیه. ) 1959 (.
مجموعه آرای قضایی شعب دیوان عالی کشور )کیفری(،
دیماه 1951 ، چاپ اول، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوهی قضائیه.
پژوهشگاه قوهی قضائیه. ) 1959 (.
مجموعه آرای قضایی دادگاههای تجدیدنظر استان تهران
)کیفری( ،
سال 1956 ، چاپ اول، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوهی قضائیه.
پورافکاری، نصرتالله. ) 1951 (.
فرهنگ جامع روانشناسی روانپزشکی و زمینههای وابسته،
انگلیسی به فارسی، جلد دوم، چاپ هشتم، تهران، انتشارات فرهنگ معاصر.
پور بافرانی، حسن. ) 1950 (.
جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، چاپ اول، تهران، انتشارات
جنگل.
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه
... 99
پیمانی، ضیاءالدّین. ) 1925 (.
جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، چاپ هشتم، تهران، بنیاد
حقوقی میزان.
جکلین، مارتین. ) 1951 (.
متون حقوقی جزایی؛ حقوق کیفری انگلستان، مسائل کلیدی،
ترجمهی مجید شعبانی، چاپ اول، تهران، انتشارات جنگل.
چایلدز، پنی. ) 1922 (.
گزیدهی رویهی قضایی انگلستان در امور کیفری، ترجمهی آوا واحدی
نوایی، چاپ اول، تهران، نشر میزان.
حاجی دهآبادی، احمد و اعتمادی، امیر. ) 1959 (.
اخاذی در حقوق کیفری ایران و انگلستان،
فصلنامهی مطالعات حقوقی، دورهی 7، شمارهی 9، صص 92 91
خالقی، علی. ) 1959 (.
نکتهها در قانون آیین دادرسی کیفری، چاپ دوم، تهران، مؤسسهی
مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش.
زراعت، عباس )الف(. ) 1959 (.
شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی، حدود )سبّ النبی،
مصرف مسکر، سرقت، محاربه، بغی و افساد فیالارض(، چاپ اول، تهران، انتشارات
جاودانه.
زراعت، عباس )ب(. ) 1959 (.
شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی، مبحث دیات، جلد اول،
چاپ اول، تهران، انتشارات جاودانه.
زراعت، عباس. ) 1956 (.
شرح مختصر قانون مجازات اسلامی مصوب 1956 ، جلد اول، چاپ
دوم، تهران، انتشارات ققنوس.
زندی، محمدرضا ]تدوینکننده[. ) 1950 (.
رویهی قضایی دادگاههای تجدیدنظر استان تهران
در امور کیفری
، دیه و اعسار از آن، چاپ اول، تهران، انتشارات جنگل.
شاهرودی، سید محمود هاشمی. ) 1972 (.
بایستههای فقه جزا، چاپ اول، تهران، نشر میزان.
شهید ثانی. ) 1956 (.
شرح لمعه، ترجمهی علی شیروانی، جلد سیزدهم؛ حدود، چاپ دوازدهم،
قم، انتشارات دارالعلم.
91
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
فارال، استفن و همکاران. ) 1956 (.
نظم اجتماعی و ترس از جرم در دوران معاصر، ترجمهی
حمیدرضا نیکوکار، چاپ اول، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
فاضل لنکرانی، شیخ محمد. ) 1950 (.
آیین کیفری اسلام، شرح فارسی تحریر الوسیله )حدود(،
تقریر و تنظیم از اکبر ترابی، جلد سوم، چاپ اول، قم، انتشارات مرکز فقهی ائمّه اطهار.
کار، کلودیا و جانسِن، مورین. ) 1952 (.
سرآغازی بر حقوق کیفری انگلستان و ویلز، ترجمهی
امیر اعتمادی، چاپ اول، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
کراس، نوئل. ) 1959 (.
درآمدی بر حقوق کیفری و عدالت کیفری در انگلستان و ویلز،
ترجمهی امیر اعتمادی، چاپ اول، تهران، انتشارات مجد.
کلارکسون، کریستوفر. ) 1950 (.
تحلیل مبانی حقوق جزای عمومی، ترجمهی حسین میرمحمد
صادقی، چاپ اول، تهران، انتشارات جنگل.
کلارکسون، کریستوفر. ) 1951 (.
حقوق جزای اختصاصی انگلستان و نقش حقوق جزا در
جامعه
، ترجمهی حسین میرمحمد صادقی، چاپ اول، تهران، انتشارات جنگل.
کلینى، ابوجعفر محمد بن یعقوب. ) 1907 ه. ق.(.
الکافی، جلد 6، چاپ چهارم، تهران، دار
الکتب الإسلامیة.
گرجی، ابوالقاسم و همکاران. ) 1926 (.
دیات، چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
مصدق، محمد. ) 1956 (.
شرح قانون مجازات اسلامی مصوب 1956 با رویکرد کاربردی،
چاپ چهارم، تهران، انتشارات جنگل.
مگوایر، مایک و همکاران. ) 1959 (.
دانشنامهی جرمشناسی آکسفورد، ترجمهی حمیدرضا
ملک محمدی، جلد دوم، چاپ اول، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
موسوی بجنوردی، سید محمد. ) 1927 (.
فقه تطبیقی، بخش جزایی، چاپ دوم، تهران،
انتشارات سمت.
ایجاد ترس از اِعمال خشونت بهمثابهی تهاجمی علیه
... 97
موسوی خمینی، روحالله. )بیتا(.
تحریر الوسیله، ترجمهی علی اسلامی، جلد چهارم، بی چا،
قم، دفتر انتشارات اسلامی.
میرمحمد صادقی، حسین. ) 1956 (.
جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، چاپ بیست و یکم،
تهران، بنیاد حقوقی میزان
.
هِرینگ، جاناتان. ) 1956 (.
مبانی حقوق کیفری انگلستان، ترجمهی امیر اعتمادی، چاپ اول،
تهران، انتشارات جنگل.
انگلیسی
Card, Richard, Card. (2012). Cross and Jones Criminal Law
, Twentieth Edition,
London, Oxford University Press.
Carr, Claudia and Johnson, Maureen. (2013). Beginning Criminal Law
,
London, Routledge, First Published.
Curzon, L. B. and Richards, P. H. (2007). The Longman Dictionary of Law
,
Seventh Edition, London, Pearson Education Limited.
Finch, Emily and Fafinski, Stefan. (2011). Criminal Law (Law Express Series)
,
Third Edition, London, Pearson Education Limited.
Fionda, Julia and Bryant, Michael J. (2000). Briefcase on Criminal Law
, Second
Edition, London, Cavendish Publishing Limited.
Geary, Roger. (2002). Understanding Criminal Law
, London, Cavendish
Publishing Limited, First Published.
Herring, Jonathan. (2011). Criminal Law
, Eighth Edition, London, Palgrave
Macmillan.
Herring, Jonathan. (2010). Criminal Law: The Basics
, First published, London,
Routledge.
Hill, Gerald N. and Thompson Hill, Kathleen. (2009). Nolo’s Plain
-English
Law Dictionary
, 1st Edition, California, Delta Printing Solutions, Inc.
Hooper, Anthony and Ormerod, David. (2011).
Blackstone’s Criminal Practice
2012
, 22nd Edition, New York, Oxford University Press.
Http://www.legislation.gov.uk
/.
Huxley-Binns, Rebecca and Martin, Jacqueline. (2014).
Unlocking the English
Legal System
, Fourth Edition, London, Routledge.
Jefferson, Michael. (2013). Criminal Law
, Eleventh Edition, London, Pearson
Education Limited.
93
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال ششم، شماره بیستویکم، زمستان 1396
Lee, Murray and Farrall, Stephen. (2008).
Fear of Crime: Critical Voices in an
age of Anxiety
, New York, Routledge-Cavendish, First Published.
Loveless, Janet. (2012). Complete Criminal Law; Text, Cases, and Materials
,
Third Edition, London, Oxford University Press.
Martin, Jacqueline, Storey, Tony. (2013). Unlocking Criminal Law
, Fourth
Edition, London, Routledge.
Molan, Michael. (2001). Sourcebook on Criminal Law
, Second Edition,
London, Cavendish Publishing Limited.
Storey, Tony and Lidbury, Alan. (2009). Criminal Law
, Fifth Edition, London,
Routledge.
Wells, Celia and Quick, Oliver, Lacey. (2010).
Wells and Quick: Reconstructing
Criminal Law; Text and Materials
, Fourth Edition, New York, Cambridge
University Press.
Wilson, William. (2011). Criminal Law; Doctrine and Theory
, Fourth Edition,
London, Pearson Education Limited.
258
Abstract
Causing Fear of Application of the Violence as an Assault
Against the Person’s Psychical Integrity, in Iranian and English
Criminal Systems
Sayyed Mohammad Hoseini
1 – Amir E’temadi
2
(Received: 15/ 05/ 2016 - Accepted: 17/ 01/ 2017)
Abstract
Although the result of criminal behaviour against the person is often shown
as some sort of physical injury, but in some cases, the committed behavior
may cause the victim to fear and panic, fear that violence will be used
against themself in the near future. In these situations, the victim without
takes action against themself or another, because of the fear created, such
as inflicting some harm, suffers some kind of psychological harm, so that
it can be said that their psychical integrity is assaulted. In the English
criminal system, this type of assault has a certain criminal title, But Iranian
lawmaker do not pay attention to committing such conducts specifically,
so the courts have to determine
Arsh. However, comparative study of the
mentioned behaviors in the two Iranian and English criminal systems
indicates the need to criminalize, and also to determine the appropriate
Taeziri
punishment for them, in particular..
Keywords
:
Assault, Fear, Application of violence, Immediacy
1
. Associate Professor of Criminal Law and Criminology, University of Tehran.
2
. LLD in Criminal Law and Criminology (Corresponding Author):
Am.etemadi@gmail.com
)