مقدمه
درهمتنیدگی جوامع امروزی و گسترش روزافزون وسایل ارتباط جمعی و حملونقل زمینی،
دریایی و هوایی، رابطه میان افراد انسانی را بیش از پیش، بیشتر کرده است بهنحویکه امروزه مسافرت
ها از طریق دستگاههای مدرن حملونقل به سهولت امکانپذیر است. مسئله گردشگری از دیرباز مورد
توجه افراد انسانی قرار گرفته و همهساله افراد زیادی به مقاصد مختلف کشورهای دیگر مسافرت
میکنند. این موضوع در اصل علاوهبر اینکه مشکلی به همراه نخواهد داشت، موحب رونق اقتصادی
کشورهای صاحب امتیاز طبیعی گردشگری می شود بهنحویکه بخش قابل توجهی از درآمدهای این
کشورها از این محل تأمین می شود. اما اگر مسئله گردشگری و مسافرتها به قصد و انگیزه فحشا و
شهوت رانی صورت گیرد و افراد در راستای ارضای امیال شهوانی خود به این عمل مبادرت نمایند این
مسافرتها تبدیل به گردشگری جنسی 1 خواهد شد. کشورهای جنوب شرق آسیا همچون تایلند،
سنگاپور، فیلیپین، اندونزی، کامبوج، ویتنام و . . . و نیز بعضی از کشورهای اروپای شرقی، آسیای میانه،
آمریکای مرکزی و حوزه کارائیب و بعضی از کشورهای آمریکای جنوبی همچون برزیل به مرکز و
.(Huda , 2006 : 375- کانون گردشگری جنسی تبدیل شدهاند( 376
قاچاق افراد انسانی خصوصاً زنان و کودکان به این مناطق و راهاندازی تورهای مسافری و بردن
(Jones , افراد شهوتران به این کشورها منجر به سودآوری زیادی برای قاچاقچیان انسان شده است
2013 سردمداران این کشورها نیز با شناسایی این روسپیان و صدور کارتهای مخصوص : 133 )
برای آنان، مکانهای ویژهای را برای این افراد تدارک دیده و در عوض ارائه خدمات پزشکی و
بهداشتی به آنها جهت جلوگیری از بیماریهای مقاربتی، از آنها مالیات اخذ مینمایند و نیز از  قبل
مسافرتهای فراوانی که به این کشورها می شود، درآمد زیادی، ناشی از تجارت و خرید و فروش
این افراد در این کشورها، نصیب دولتمردان کشورهای کانون گردشگری جنسی می شود.
بزه دیدگی اطفال و نوجوانان در گردشگری جنسی، با عنوان گردشگری جنسی کودکان 2 به عنوان
معضلی نوین در عرصه حقوق کیفری اطفال و نوجوانان در نظر گرفته شده و در راستای مقابله با آن،
همسو با اقدامات بین المللی، تلاشهای داخلی گستردهای نیز انجام گرفته است.
گردشگری جنسی، لزوم حمایتهای کیفری از اطفال در معرض خطر را افزایش داده اس ت.
بنابراین سؤالی که مطرح می شود این است که به پدیده گردشگری جنسی اطفال در دنیای جدید با
1. sex tourism
2. Juvenilesex tourism
سیاست کیفری ایران در قبال اطفال و نوجوانان بزهدیده گردشگری جنسی 123
چه دیدی نگریسته شود که به دنبال آن، تشکیل سیاست جنایی از رهگذر تقنین قواعد و مقررات
مربوطه صورت پذیرد ؟ با وجود این، بعد سودآوری و منافع مالی حاصل از گردشگری جنسی و
ارتکاب آن بهصورت سازمان یافته، تکلیف کشورها را در جهت حمایت جدی از اطفال و نوجوانان
حاصل میکند و از این طریق به شکلدهی سیاست جنایی تقنینی در بعد حمایت از اطفال بز هدیده
گردشگری جنسی میانجامد. علاوهبر ای نها اطفال و نوجوانان ب هعنوان بز هدیدگان گردشگری
جنسی، به جهت عدم توانایی و تسلط بر سرنوشت خود و سهولت در خطرپذیری و تحمل
همواره در معرض دو تعرض قرار م یگیرن د. اول ( Montgomery , 2008 : بز هدیدگ ی ( 914
به عنوان موضوع قاچاق انسان که معمولاً از خانوادههای فقیر و ک مدرآمد یا از زنانی که خود در
فحشا مشارکت دارند و پدر آن کودکان، شناسایی نشده است، به قیم تهای ناچیز خریداری و به
مراکز فساد و فحشا، قاچاق و در آنجا فروخته میشوند و این خرید و فروش ممکن است در مورد
یک طفل چندین بار صورت پذیرد. دوم به عنوان بز ه دیده گردشگری جنسی که مورد تعرض،
سوءاستفاده و بهره کشی جنسی قرار میگیرد و از این راه آسیبهای جدی جسمی و روحی بر آنان
وارد می شود بهنحویکه جبران آن تا حدود زیادی ناممکن می شو د. لذا نوشتار حاضر در راستای
پرداختن به این مسائل در دو بخش اصلی ارائه می شود:
بخش اول با عنوان شکلگیری گردشگری جنسی، اهمیت و جایگاه آن در دنیای معاصر،
بنا بر آمارهای ارائهشده، عوامل شکل گیری آن و آثار ناشی از این صنعت تجاری کثیف.
بخش دوم با عنوان سیاست کیفری حمایتی ایران در قبال اطفال و نوجوانان بز هدیده
گردشگری جنسی، تصویب کنوانسیونها و قوانین مقررات داخلی.
1. شکلگیری گردشگری جنسی و عوامل پیدایش آن
1-1 . شکل گیری گردشگری جنسی
گسترش صنعت گردشگر ی 1 و گردشگری در دنیای معاصر باعث شده تا هم هروزه شاهد
مسافرتهای فراوانی از ناحیه افراد انسانی به کشورهای دیگر ب اشیم ب هنحو یکه در این راستا
شکل گیری آژانسهای مسافرتی و توسعه فرودگاهها و لزوم همکار یهای سیاسی میان کشورها
جهت کسب و اخذ روادید سفر بهنحو محسوسی رشد گستردهای داشتهاند. در این میان گردشگری
وگردشگری جنسی، به عنوان یکی از مصادیق مسافرتهای افراد، جایگا ه ویژ های یافته اس ت. این
1. Tourism industry
124
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره پنجم، زمستان 1392
اهمیت در جایی دوچندان خواهد شد که بزه دیده و قربانی خوشگذرانیها، افراد خردسالی با عنوان
اطفال و نوجوانان باشن د. ماده اول پروتکل اختیاری حقوق کودک در مورد فروش کودکان،
روسپیگری، و هرزهنگاری کودک مصوب 25 مه 2000 مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نتیجه
احساس خطر روزافزون این موضوع، دولتهای عضو را مکلف به ممنوعسازی گردشگری جنسی
نموده و در ماده 2 این پروتکل بهمنظور تعریف گردشگری جنسی کودکان از راه فروش،
الف : فروش کودک به معنی هر عمل و » روسپیگری 1 و هرزه نگاری 2 اعلام داشته است که
معاملهای است که به موجب آن، کودکی به وسیله فرد یا افرادی در مقابل سود یا هر مورد دیگر به
دیگران منتقل شود. ب: روسپیگری کودک به معنی ب هکاربردن یک کودک برای فعالی تهای
جنسی در مقابل سود یا دیگر اشکال مورد نظر است. ج: هرزه نگاری کودک به معنی هر نوع نمایش
یا هر ابزاری که در ارتباط با کودک و برای بهره برداری فعالیتهای جنسی واقعی یا مشابهتی یا هر
. « نوع نمایش اعضای جنسی کودک به منظور اهداف جنسی است
با وجود این، گردشگری جنسی اطفال را می توان چنین تعریف نمود:
گردشگری جنسی اطفال به معنی مسافرت گروهی از افراد انسانی به کشوری دیگر جهت انجام »
اعمال جنسی و فحشا با کودکان، به هر دلیل ازجمله بیماریهای روانی، لذتجویی، منع قانونی این
.« موضوع در کشور خود یا بهره کشی جنسی از اطفال به منظور دستیابی به منابع مالی و... است
بنابراین می توان گفت گردشگری جنسی اطفال بدین معناست که گروهی از افراد از کشورهای
مختلف خصوصاً کشورهای بزرگ صنعتی ازجمله آمریکا، کشورهای اروپای غربی و شمالی،
استرالیا و . . . انجام مسافرتهایی اختصاصی، به منظور تماس جنسی و مقاربت با اطفال و نوجوانان،
به کشورهای درحالتوسعه یا عقبمانده که امکانات انجام چنین اعمالی را فراهم نمودهاند، سفر
کرده تا بدین طریق به امیال شوم و شهوانی خود جامعه عمل بپوشانند. طبق ماده 1 کنوانسیون 1989
سازمان ملل متحد راجع به حقوق کودک، منظور از کودک، افراد انسانی زیر 18 سال هستند مگر
اینکه طبق قانون لازمالاجرا در مورد کودک، سن بلوغ، کمتر تشخیص داده شود.
امروزه گردشگری جنسی کودکان، یک صنعت بزرگ جهانی شده است ب هنحو یکه
کشورهایی که در این زمینه فعالیت دارند با سرمای هگذاری بر روی آن توانست هاند با توسعه
Jons , گردشگری، بخش قابلتوجهی از بودجه اقتصادی سالیانه خود را تأمین کنند ( : 2006
1. Prostitution
2. Pornography
سیاست کیفری ایران در قبال اطفال و نوجوانان بزهدیده گردشگری جنسی 125
14 ) . اکنون کشورهایی که در این میان به توسعه گردشگری جنسی کودکان و نوجوانان
میپردازند، به جهت سودآوربودن این موضوع تا حدود بسیار زیادی از شک لگیری قوانین و
مقررات در راستای منع این اعمال جلوگیری میکنند و اجازه نخواهند داد تا با شک لگیری
قوانین ویژه در این مورد، سودآوری این صنعت را از دست دهن د. نمونه بارز این موضوع،
کشورهای جنوب شرق آسیا ازجمله تایلند، فیلیپین، اندونزی، کامبوج، ویتنام، چین و . . . است
که یک تجارت گسترده جهانی مربوط به قاچاق 1 و بهرهکشی 2 و سوءاستفاده جنسی از کودکان
و نوجوانان را ایجاد کردهاند و از این طریق نقش گسترد های را در شک لدهی به گردشگری
. ( Breckenridge , 2004 : جنسی کودکان به خود اختصاص دادهاند. ( 408
آنچه امروزه در اذهان و افکار عمومی جهانی پدیدار شده این است که کشورهای جنوب
شرق آسیا به عنوان مرکز اصلی گردشگری جنسی کودکان و نوجوانان شناخته شده و مسافرت به
این کشورها حتی تحت هر عنوان دیگری از قبیل کار، امور هنری و علمی و . . . نکوهیده شمرده
می شود و معمولاً فرض بر آن گرفته خواهد شد که چنین مسافرتی به قصد و منظور گردشگری
جنسی انجام میگیرد به نحوی که کشور آمریکا در سال 2002 پس از تصویب قا نون ممنوعیت
گردشگری جنسی، 3 افرادی که به کشورهای جنوب شرق آسیا مسافرت می کنند و بدون اینکه
هدفی توجیهی داشته باشند، فرض بر این می شود که آنها به منظور گردشگری جنسی به این
کشورها مسافرت کردهاند و در واقع بار اثبات عدم انجام این کار به خود آنها واگذار شده است
و مطابق این قانون، اصل بر مجرمیت آنان است نه برائت که درصورت اثبات مسافرت آنها به
قصد گردشگری جنسی، برای آنها مجازاتی معادل بیست سال حبس در نظر گرفته شده اس ت.
البته درصورتیکه افرادی را که زیر 14 سال سن دارند همراه خود قاچاق نمایند مجازات آنها تا
گردشگری جنسی کودکان علیرغم اینکه .(Mattar , 30 سال حبس نیز خواهد رسید ( 207:10
تلاشهای ملی و بین المللی فراوانی در راستای جلوگیری از آن انجام شده است روزب هروز در
حال رشد و گسترش است.
امروزه کشورهای جنوب شرق آسیا به عنوان سردمدار اصلی این صنعت کثیف و نیز ب رخی
از کشورهای آسیای میانه، اروپای شرقی و آمریکای مرکزی به عنوان بازیگر اصلی این صنعت
روبهرشد، به دلیل آنکه از این راه سودهای کلان و سرشاری دریافت می کنند هیچگاه حاضر به
1. Trafficking
2. Exploitation
3. The sex tourism prohibition improvement act
126
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره پنجم، زمستان 1392
تصویب قوانینی در راستای منع و جلوگیری از گردشگری جنسی کودکان و نوجوانان نیستند و
اگر هم در این میان اقدام به تصویب قوانینی در قبال گردشگری جنسی نمایند و آن را ممنوع
اعلام دارند صرفاً برای همسویی و همنوایی با سازمانهای بی نالمللی و افکار عمومی جهانی
است و هیچگاه این قوانین در عمل اجرایی نخواهند ش د. مثلاً در سال 2005 از میان کل
گردشگرهایی که به فیلیپین مسافرت کرده بودند 61 درصد از این افراد را گردشگرهای جنسی
تشکیل میدادند و از میان کل گردشگرهایی که در همان سال به تایلند مسافرت کرده بودند 74
که با این آمار بالا این کشورها (Zafft & Tidbal , درصد گردشگر جنسی بودند( 2010:13
هیچگاه حاضر نخواهند بود که به منع گردشگری جنسی بپردازند.
در کشورهایی که به عنوان مرکز اصلی گردشگری جنسی شناخته میشوند، بنا بر سودبری
اقتصادی و سوءاستفاده ابزاری از این موقعیت به این قضیه با نوعی رویکرد قانونمندسا زی 1 و
1383،24 ) یعنی اینکه اعمال - اعتباربخشی قانونی نگریسته م ی شود ( نجف یابرندآبادی، 84
مجرمانهای از قبیل فحشا، روسپیگری، بهر ه کشی جنسی و سوءاستفاده از اطفال و نوجوانان،
دیگر جرم نیستند و تنها از حیث انحرا ف 2 بودن موضوع، دارای قبح اجتماعی و اخلاقی
هستند. مثلاً در کشورهای جنوب شرق آسیا که گردشگری جنسی در آ نها به ی ک منبع
اصلی تأمین بودجه سالیانه بدل شده است، فحشا و روسپیگری دیگر جرم نیست و تنها
انحراف محسوب میشوند. لذا دولتها برای چنین اعمالی مکانهایی خاص در نظر گرفت ه اند
و زنان و کودکانی که مایل به این کار هستند در این مؤسسات پذیرفته م یشوند و برای آ نها
کارت مخصوص صادر می شود. اعمال آنها کنترل می شود و درآمدی که از راه فاحش هگری
آنها به دست میآید مطابق با تعرفههای آن مؤسسات اخذ و سهم هر فرد به میزان مشخص
داده می شود. در عوض روسپیان در این مکانها از خدمات پزشکی حمایتی برخوردار
می شوند .قوادی در این کشورها بدان جهت که اخلال در منبع درآمدی دولت بوده، جرم
محسوب می شود و اجازه فعالیت به آن داده نمی شود. بنابراین از حیث جر مشناختی م یتوان
گفت که این رویکرد کشورها به مسئله گردشگری جنسی منجر به نوعی برچس بزنی به
شخص شده و امکان برگشت وی به جامعه تا حدودی غیرممکن م یشود
.( (محتشمی، 1391،88
1. Legalization
2. Deviance
سیاست کیفری ایران در قبال اطفال و نوجوانان بزهدیده گردشگری جنسی 127
گردشگری جنسی کودکان و نوجوانان در دنیای معاصر به عنوان یکی از اشکال محو اخلاق و
عفت و ترویج بیبندوباری اجتماعی و تخریب روحیات و بهبردگیکشیدن افراد انسانی مطرح
می شود. هرچند که پدیده گردشگری از دیرباز میان کشورهای مختلف وجود داشته و دولتها
در این راستا، خصوصاً جهت جذب گردشگر به وضع و اجرای برنامههای گستردهای دست می
(Tepanon , 2006 : زدند و مؤسسات و تورهای مسافرتی توسط دولتها کنترل می شوند ( 48
اما امروزه صنعت گردشگری، نوع جدیدی تحت عنوان گردشگری جنسی کودکان و نوجوانان
را تجربه میکند که دلیل عمده آن این است که افرادی با اهدف شهوت رانی یا حتی در نتیجه
نوع خاصی از بیماری روانی به کشورهای مرکز این موضوع مسافرت میکنند یا حتی ممکن
است که چون در کشور خودشان این اعمال منع شده و برای آن مجازات در نظر گرفته شده است
اما به نظرنمیرسد که ممنوعیت مسائل جنسی در .( Ibid: اقدام به چنین مسافرتهایی نمایند ( 50
بعضی کشورها، دلیلی اصلی گردشگری جنسی باشد چرا که تعداد بیشمار افرادی که با قصد
گردشگری جنسی وارد کشورهای جنوب شرق آسیا می شوند اکثرا از کشورهای توسع هیافته
آمریکای شمالی و اروپای غربی و شمالی هستند که در اکثر آن کشورها امکان دسترسی به مراکز
فساد و فحشا، آزادانه وجود دارد و برای آن مجازاتی در نظر گرفته نشده است. برای اثبات این
موضوع باید گفته شود که بزرگترین فاحشهخانهها در اروپا واقع شده است که هرکدام از آنها
4/5 میلیون یورو هزینه داشتهاند و در آنها تقریباً 90 روسپی رسماً فعالیت میکنند. 1
سازمان ملل متحد در پروتکل الحاقی به کنوانسیون حقوق کودک مصوب 25 مه 2000
خطر سوءاستفاده و بهره کشی جنسی از اطفال و نوجوانان را بهشدت احساس کرد و در آن، سه
مقوله فروش، روسپیگری و هرزه نگاری کودکان را به عنوان خطری بزرگ و تهدیدی عمده
علیه کودکان به رسمیت شناخته است. می توان گفت که فروش به معنای انتقال کودکان و
نوجوانان و نوعی قاچاق است که مطابق تعریف سازمان جهانی مهاجر ت 2 و اسناد فرا ملی
میتواند استخدام، انتقال، پناهدادن یا تحویلگرفتن با استفاده از تهدید یا سوءاستفاده از زور یا
دیگر اشکال اجبار، آدمربایی، کلاهبرداری، فریب، سوءاستفاده از قدرت یا موقعیت آسیبپذیر
یا دادن یا گرفتن پول یا منافع، برای رسیدن به رضایت فردی بر فرد دیگر با هدف بهر هکشی
باشد. 3 روسپیگری یا فحشا نیز به معنای رابطه جنسی زنان در عوض مقادیر پول با افرادی دیگر
www.travel.einnews.com/news/sex-touris : 1. برای دیدا اطلاعاتبیشتر، رک
2. International organization for migration ( IOM )
3. Articl 3 . Protocol to suppres and punish trafficking in person especially women and
128
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره پنجم، زمستان 1392
گفته می شود. اما کودکان به دلیل اینکه اختیاری از خود نداشته و عموماً بر اعمال خود کنترل
ندارند، نمیتوانند مستقلاً به این کار وارد شوند بلکه وادار به این کار شده و مورد بهر هکشی
قرار میگیرند و می توان گفت اطفال ونوجوانان در گردشگری جنسی به یک بردگی اجباری
تن میدهند. قاچاق آنان نیز برخلاف قاچاق زنان از همان ابتدا به منظور بهر هکشی و ب هبردگ ی
گرفتن صورت میگیرد و آنها مستقیماً قربانی قاچاق می شوند حال آنکه زنان ابتدا ب همنظور
پیداکردن شغل یا اعمال شرافتمندانه دیگر به قاچاقشدن خود رضایت میدهند و ممکن است
.( Carrir – miosan , 2008 : بعدها به دام سوءاستفادهگران بیفتند( 4
به معنای purne . پورنوگرافی یا هرزه نگاری نیز از ترکیب دو واژه یونانی تشکیل شده است
به معنای نوشتن و تحریرکردن اس ت. بنابر این معنای لغوی و graphy فاحشه و فاحشهگری و
ابتدایی پرنوگرافی عبارت است از فاحش ه نگاری و تحریر و توصیف فعالی تهای
روسپیگری(حبیبزاده، رحمانیان، 1390،91 ) چون پرنوگرافی به معنای ردوبد لکردن صور
قبیحه و مبتذل و فیلمهای نمایش آمیزش انسان است، امروزه به دنبال گسترش اینترنت و فضای
مجازی، اعمال پرنوگرافی و سوءاستفاده از کودکان از این طریق، بهشدت متحول شده است و
با وصف اینکه ارزش ادبی و هنری و محتوایی ندارد، به عنوان یکی از منابع درآمدی سودجویان
از یک طرف و شکل جدیدی از بهر ه کشی و سوءاستفاده جنسی از کودکان و نوجوانان از
طرفی دیگر، مطرح میشود (بای، پورقهرمانی، 1388،100 ). در دنیای معاصر، بی شک م یتوان
ظهور گردشگری جنسی را یک پدیده نامی د. 1 ارائه آمارهای تکا ندهند های از گردشگری
جنسی از ناحیه سازمانهای مختلف حکایت از آن دارد که گردشگری جنسی ب هعنوان یک
معضل جهانی و حتی یک جنایت علیه بشریت، نوع جدیدی از بردگی و فحشای اجباری را به
کودکان و نوجوانان تحمیل کرده است. طبق گزارشهای یونیس ف 2 در سال 2009 حدود 10
میلیون از اطفال که عمده آنها دختران ک مس نوسال هستند در سطح گسترد های در معرض
children , supplement the united nation cocnvention against transnational organized crime
2000.
1. گردشگری جنسی بهشدتافراد درگیر در آن به خصوصکودکان و نوجوانان را مورد تهدید قرار میدهد. همان طور که
گفته شد گردشگری جنسی به عنوان یکصنعتتجاری کثیف، سالیانه سود فراوانی را عاید کشورهای پذیرنده آن میکند
و آنها از طریق توسعه این تجارت، ورود هر گردشگری رامعادل دلارهای بادآورده میدانند وهیچ گاه از بهره کشی جنسی
(Popo , 2005 : و بردگی کودکان و نوجوانان، به خود هراسی راه نمیدهند ( 101
2. United Nation Children’s Fund ( UNICEF )
سیاست کیفری ایران در قبال اطفال و نوجوانان بزهدیده گردشگری جنسی 129
بهره کشی جنسی قرار گرفتهاند و سالانه حدود یک میلیون کودک وارد این مقوله م یشون د.
بنابراین گردشگری جنسی تبدیل به یک مسئله پویا شده و همواره در جریان اس ت
250 گردشگر جنسی از کشورهای جنوب / همچنین هر ساله حدود 000 ( Davy , 2003 : 4)
شرق آسیا دیدن می کنند که 25 درصد از آمریکا، 16 درصد از آلمان، و 13 درصد از استرالیا و
علاوهبر آن، طبق آمارهای وزارت کشور آمریکا در سال 2005 . (Ibid: انگلستان هستند ( 4
هرساله یک میلیون کودک در سراسر جهان به فاحشگی اجباری کشیده م یشوند که این
موضوع مسئله مهم مبارزه با خشون تهای جنسی و بهر هکشی از اطفال را مطرح م یساز د
و نیز گفته شده که در کشورهای جنوب شرق آسیا هر کودک هفت ه ( Fraley , 2005 :446 )
ای دو الی سه بار فروخته می شود و هر بار بهطرز فجیعی مورد سوءاستفاده جنسی قرار میگیرد.
در این میان استفاده از اینترنت ب هعنوان ابزاری جهت استفاده سریع و امکان (Ibid : 451 )
تسهیل سوءاستفاده از کودکان و ن وجوانان به کار برده م یشو د. ارائه خدمات اینترنتی و
طرحهای تبلیغاتی به وسیله این سامانه و نیز جذب حمایت گر، هدایت و راهنمایی گردشگران و
ارائه پوستر و بروشور برای افراد مایل به مسافرت و گردشگری، م یتواند از کارکردهای
اینترنت به عنوان تسهیلکننده گردشگری جنسی باشد و فضای مجازی امکان پورنوگرافی یا
هرزه نگاری کودکان را در سطح بسیار وسیعی مورد پوشش خود قرار داده اس ت. لذا م یتوان
گفت استفاده از اینترنت بعد از سالهای 1990 که به یک پدیده جهانی بدل گشت، ب هموازات
تشکیل گردشگری جنسی، امکان بسط و توسعه این صنعت منفی را در حد قابل قبولی فراهم
با وجود چنین آمارهایی 1 می توان گفت که ( Cohem – Almagir , 2013 : کرده است. ( 190
گردشگری جنسی هرچند که تلاشهای فراوانی از بعد ملی و بین المللی در راستای مبارزه با آن
صورت گرفته است، بهصورت یک پدیده پویا ب ه عنوان ناقض حقوق کودکا ن و نوجوانان،
1. علاوه بر این در راستای اثبات گردشگری جنسی به عنوان خطری جدی در جهت بردگی و فحشای اجباری آنان می توان
به آمارهای رسمی دفتر مقابله با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد اشاره کرد که مطابق آن بین سالهای 2007 تا 2010
در میان افرادی که قربانی قاچاق شدهاند، 17 درصد آنان را نفرات جوان و 10 درصد آنها را پسران جوان کم سنوسال
تشکیل دادهاند. همچنین 68 درصد از افرادی که به جنوب شرق آسیا و اقیانوسیه قاچاق شدهاند و 39 درصد از افرادی که
به آفریقا و خاورمیانه قاچاق شده اند، 27 درصد از افرادی که به آمریکا قاچاق شده اند و 16 درصد از افرادی را که به اروپا
قاچاق شده اند کودکان و نوجوانان کمتر از 18 سال تشکیل دادهاند . می توان گفت در بین سالهای 2007 تا 2010 هدف از
قاچاق کودکان و نوجوانان در اروپا و آسیای مرکزی 62 درصد، در آمریکا 51 درصد، جنوب شرق آسیا 44 درصد و
آفریقا و خاورمیانه 36 درصد صرفاً به قصد و منظور بهرهکشی جنسی بوده است و نیز بهره کشی جنسی به عنوان هدف اصلی
52 درصد رسیده است. برای دیدن اطلاعات / 57 درصد و در سال 2011 به 5 / و اولیه در کلیه قاچاقها در سال 2010 به 5
http://www.unodc.org : بیشتر، ن.ک
130
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره پنجم، زمستان 1392
وجود داشته اس ت. البته هر کشوری به فراخور نوع تفکر و دیدگا ههای خود و همچنین
رویکردهای اتخاذی به جرایم، بسته به نوع سیاست جنایی خود از حیث احساس خطر یا تهدید
از ناحیه گردشگری جنسی، اقداماتی را انجام داده است اما در این میان م یتوان گفت که تا
ابتدای سال 2013 تنها 12 کشور توانستهاند که در راستای مبارزه با گردشگری جنسی، نسبت به
اما چنین ( Tanielian , 2013 : پیشگیری، مجازات و سرکوب این موضوع اقدام کنن د( 114
قوانینی برای کشورهایی که کانون و مرکز گردشگری جنسی هستند و در نتیجه این صنعت
کثیف، سالیانه مقدار زیادی از بودجه اختصاصی را تأمین می کنند، در راستای جر مانگاری هر
سه مقوله پورنوگرافی یا هرزه نگاری، قاچاق جنسی و بهره کشی جنسی از اطفال و نوجوانان،
که در میان این 12 کشور، چند (ibid : قوانینی را بهصورت صوری به تصویب رساندهاند( 115
کشور از جنوب شرق آسیا نیز وجود دارند که گردشگری جنسی را عل یرغم شک لگیری
گسترده آن در این کشورها جرمانگاری کردهاند و درعی نحال قسمت چشمگیری از درآمد
اقتصادی خود را از این راه تأمین می کنند. لذا تصویب قوانین حمایتی از اطفال و زنان در برابر
گردشگری جنسی و ممنوعکردن آن در این کشورها جنبه تشریفاتی داشته و سردمداران این
کشورها بیشتر در راستای همسویی و همنوایی با سیاس تهای جهانی و پایبندی به قوانین و
مقررات بین المللی، دست به تصویب چنین قوانینی زدهاند. لذا می توان گفت که این قوانین در
این کشورها هیچگاه اجرایی نمی شود و تبدیل به قوانین متروک م یشون د. با وجود تصویب
چنین قوانینی، در بسیاری از کشورهای جنوب شرق آسیا همچنان شاهد گردشگری جنسی
هستیم که از سوی دولتها نیز مورد حمایت قرار میگیرد و این خود گویای تشریفات یبودن
چنین قوانینی در این کشورهاست.
2-1 . عوامل شکل گیری گردشگری جنسی
همان طورکه قبلا به آن اشاره شد گردشگری جنسی به عنوان یکی از پدیدههایی که عفت
و اخلاق جمعی را مخدوش میسازد امروزه به عنوان یکی از مسائل جدی ب هبردگ یکشیدن
اطفال و نوجوانان شناخته شده و عزم جهانی را در راستای مقابله با آن به دنبال داشته اس ت.
بنابراین لازم است که در راستای ادامه مباحث مربوطه، عوامل شکل گیری گردشگری جنسی
شناسایی و به تحلیل آنها پرداخته شود. به نظر میرسد که این عوامل در موارد ذیل خلاصه
شوند:
سیاست کیفری ایران در قبال اطفال و نوجوانان بزهدیده گردشگری جنسی 131
الف. جنگ ویتنام 1
جنگ ویتنام به سلسله جنگهای مسلحانه آمریکا علیه ویتنام شمالی گفته م یشود که بین
سالهای 1959 تا 1975 به مدت 16 سال ادامه پیدا کرد. در این جنگ آمریکا به بهانههای سیاسی -
عقیدتی مختلف ازجمله جلوگیری از شکل گیری کمونیسم به سرکردگی شوروی سابق، در جنوب
شرق آسیا و نیز اعمال قدرت و نفوذ سیاسی - نظامی در این منطقه با متحدشدن با ویتنام جنوبی ،
جنگی خانمانسوز در این منطقه بنا نهاد که در نهایت نیز طبق اسناد و مدارک و شواهد موجود،
آمریکا نتوانست در این جنگ به اهداف خود دست پیدا کند و در پایان با کشت هشدن حدود 3
میلیون نفر از نظامیان و غیرنظامیان ویتنامی به اتمام رسی د. این جنگ نظامی که در ابتدا نظ امی
محسوب میشد پس از مدت کوتاهی از شروع آن، تبدیل به یک جنگ جنسی شد که در آن
سربازان و نظامیان آمریکایی، جبهه دوم خود را تحت عنوان بهر هکشی و فحشای اجباری آغاز
کردند. مطابق با آمارهای ارائهشده، 2در سال 1957 تنها بیستهزار زن و کودک روسپی که عمدتاً
نیز خارجی بودند در خانههای فساد زندگی میکردند اما ظرف مدت 7 سال تعداد آ نها که اکثراً
کودکان و نوجوانان زیر 18 سال بودند به 400 هزار نفر رسید. در دهه 60 و اوایل دهه 70 میلادی،
10 سرب از / آمریکاییها چندین مرکز فساد و فحشا را در منطقه ایجاد کرده بودند و روزانه 000
آمریکایی را که به منظور و مقاصد نظامی به این منطقه اعزام شده بودند، و به دستور فرماندهان خود
مقاصد شومی را دنبال م یکردند، ب ه وسیله هواپیما برای خوشگذرانی و عیاشی به این مراکز
میفرستادند که حدود 7000 زن در این مکان مشغول سرگرمکردن سربازان آمریکایی بودن د. نتیجه
موضوع آن شد که حدود 50 هزار کودک بدون پدر بر روی دستان زنان تایلندی و فیلیپینی بماند و
در ابتدای سالهای دهه 90 زنانی که نتوانسته بودند جنین خود را سقط کنند، اقدام به فروش و
قاچاق کودکان خود میکردند. لذا با پایانیافتن جنگ ویتنام، دهها مرکز فسا د و فحشا در جنوب
شرق آسیا به حال خود رها شد اما سیل عظیم گردشگران، با فروکش جنگ نظامی آمریکا به این
منطقه آغاز شد و این کشورها با دیدن دلارهای بادآوردهای که به منطقه وارد م یشد، خواسته یا
ناخواسته به تثبیتگردشگری جنسی در منطقه پرداختند و میتوان گفت که گ ردشگری جنسی تا
حدود زیادی با افکار عمومی این منطقه، عجین و همراه شد .
1. wietnam
به مناسبت سالگرد شکست » 2. برای دیدن آمارها و نیز اطلاعات بیشتر راجع به جزئیات جنگ ویتنام،ن.ک : یادداشت
www.Farsnews.ir ،1389/11/ مندرج در سایتاختصاصی خبرگزاری فارس، 6 « تاریخی آمریکا در جنگویتنام
132
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره پنجم، زمستان 1392
ب. مسئله جهانیشدن 1
جهانیشدن به معنی رهاشدن از قیدوبندها و مرزهای جغرافیایی است که بر سر روابط
اجتماعی و فرهنگی سایه انداخته است و به نحوی که تمامی افراد درون یک جامعه واحد قرا ر
گرفتهاند (بابایی، 1390،120 ) نزدیکشدن فرهنگها و روابط اجتماعی به یکدیگر امروزه تمامی
مرزها را در نوردیده و امکان نزدیکشدن افراد انسانی به یکدیگر بسیار است. هرچند که جهانی
شدن امروزه در همه عرصهها و حوزهها در جریان است و آثار مثبت و مفیدی را در ابعاد مختلف
اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به دنبال داشته، پیامدهای منفی و قاب لتوجهی نیز از آن
حادث شده که یکی از آنها در حوزه بزهکاری است ( نجف یابرندآبادی؛ خالقی ؛ زینالی،
1388،83 ) بااینحال گردشگری جنسی کودکان و نوجوانان به عنوان یکی از اشکال فحشای
اجباری و بهره کشی از اطفال و نوجوانان، از این قاعده کلی مستثنا نیست و از جهانی شدن متأثر
شده است. می توان گفت در حال حاضر که در عصر جهان یشدن به سر م یبریم ارتباطات
فرهنگی و نزدیکشدن روابط اجتماعی به یکدیگر، امکان تسهیل ارتکاب جرایم را به وجود
آورده است زیرا از قبل آن، فرصتهای بزهکارانه ای نیز ایجاد شده است. بدیهی است تا قبل از
این، گردشگری یا مسافرت با ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، علمی، تاریخی و . . .
انجام می شد و اکنون با نزدیکشدن جوامع به یکدیگر و دسترسی بیشتر افراد انسانی به یکدیگر
در خارج از مرزهای جغرافیایی که با امکانات و ابزارهای خاص خود همراه است، انگیز ههای
گردشگری را به سمت گردشگری جنسی سوق داده اس ت. باای نحال پدیده جهان یشدن،
شکل گیری شهروند جهانی را نیز تاحدودی به دنبال داشته است. لذا به دنبال توسعه فهم و دانش
و مهارتها و ارزشها و نگرشهایی که بهموازات جهانی شدن حاصل شده لازم است که به
شهروند جهانی آموزشهای لازم در راستای استفاده از طیف گسترده امکانات جهانی در بعد
مثبت آن، داده شود (کشاورز، 1391،7 ) که با مهارتافزایی شهروند جهانی از ابعاد مختلف،
حداقل امکان پیشگیری از بزه دیدهواقعشدن وی وجود خواهد داشت.
2( IT ) ج . گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات
فناوری اطلاعات و ارتباطات در دنیای کنونی، رشدی چندین برابر داشته است به نحو یکه
حتی زندگی شخصی افراد انسانی را نیز تح تالشعاع قرار داده اس ت. گسترش و توسعه
1. Globaliztion
2. Information Technology
سیاست کیفری ایران در قبال اطفال و نوجوانان بزهدیده گردشگری جنسی 133
اینترنت در قالب شبکه گسترده جهانی، 1 منجر به تسهیل فعالیتهای روزمره شده که استفاده
از آن، جزء لاینفک زندگی بشری شمرده می شود ( مارتینز، 1391،33 ). علاو هبر آن، ظهور
اینترنت، چنان ارتباطات انسانی را به هم دوخته است که دهکده جهان ی 2 در معنای واقعی آن
در عمل احساس می شو د. عل یرغم خطرات ف راوان فضای تبادل اطلاعات و ارتباطات در
جامعه بشری، امروزه با پیچیدهشدن روند ارتکاب جرایم و حرکت آن به سمت فنیشدن، این
فضا محور ارتکاب جرایم فراوانی شده است. راهاندازی سایتهای مختلف اینترنتی ب همنظور
تبلیغات و اطلاعرسانی گردشگری جنسی، رزرو بلیط هواپیم ا و هتل، مترجم همراه و معرفی
مکانها و محلهای مرتبط با آن ب هصورت اینترنتی، امکان مسافرت به مناطق مرکز
گردشگری جنسی را تسهیل بخشیده اس ت. با این تفاسیر م یتوان گفت که رشد فناوری
اطلاعات و ارتباطات باعث شده که اطلاعات متنی و مصور مربوط به گردشگری جنسی، بر
روی سایتهای اینترنتی قرار بگیرد و بیش از پیش به مکانی برای پورنوگرافی و عرضه و
فروش صور مستجهن و قبیحه بدل شود.
3-1 . آثار گردشگری جنسی
الف. ظهور بیماریهای مسری مقاربتی
گردشگری جنسی در حد گسترده آن که در حال حاضر در کشورهای جنوب شرق آسیا
به عنوان کانون اصلی آن و کشورهای اروپای شرقی، آمریکای مرکزی و حوزه کارائیب ب هعنوان
حوزه دوم گردشگری جنسی، رواج شدیدی یافته است، منجر به بیماریهای شدید مسری مقاربتی
36/ شده است. مطابق با آمارهای رسمی سازمان بهداشت جهانی هماکنون 1 HIV / AIDS همچون
میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به ایدز هستند و 75 تا 80 درصد از افراد مبتلا به این بیماری در
در این میان . (Bender & Forman , 2004 : اروپای غربی و آمریکای شمالی به سر میبرند ( 177
گردشگری جنسی به عنوان یک عامل اصلی برای شک ل گیری بیماری ایدز و دیگر بیمار یهای
مسری و مقاربتی تلقی شده و تأثیرات منفی آن همواره احساس میشده است.
بااینحال همهساله در نتیجه مسافرت افراد ب یشمار به کشورهای مرکز این گردشگری
کثیف، شاهد روزافزون شیوع این بیماری در میان این افراد هستی م. هرچند که در کشورهای
1. World wide web
2. Global village
134
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره پنجم، زمستان 1392
مرکز گردشگری جنسی، به عنوان ارائه خدمات در فاحشهخانهها، روسپیان تحت نظر کلینی ک
های درمانی و اقدامات پزشکی به این کار مبادرت میورزند، اما این مسئله هیچگاه نم یتواند
خطرات انتقال ویروس ایدز را کاهش داده و سلامتی افراد را تضمین کند. لذا م یتوان گفت
مهمترین اثر گردشگری جنسی که ب هشدت سلامتی افراد انسانی را در معرض خطر قرار
است. HIV / AIDS میدهد، رواج و شیوع
ب . گسترش قاچاق انسان
ظهور گردشگری جنسی به عنوان یک صنعت کثیف و پردرآمد، گسترش قاچاق در سطح
جهانی و منطقهای بهصورت سازمان یافته را به همراه داشته است. قاچاق انسان به معنای انتقال و
ترانزیت افراد انسانی از مرزهای یک کشور به کشور دیگر به منظور دستیابی به منابع مالی یا
بهره کشی و فحشا گفته می شود. در میان موارد قاچاق انسان با اهداف مختلف، قاچاق انسان
به منظور بهره کشی جنسی اهمیت ویژهای پیدا میکند. جایی که ترانزیت غیرمجاز افراد و وارد
یا خارجساختن آنها در سطح بین المللی با توسل به هر شیوه ممکن از قبیل اکراه، تهدید،
اجبار، تطمیع یا سوءاستفاده از اضطرار اقتصادی قربانی و . . . صورت م یگیرد بدون اینکه
رضایت بزه دیده در این میان، تأثیری بر صدق عنوان مجرمانه و مسئولیت کیفری بر مرتکب آن
داشته باشد. ( السان، 1383،332 ). در این میان افرادی به قصد درآمدهای ناشی از انتقال افراد
انسانی به مراکز گردشگری جنسی، اقدام به ربایش کودکان و نوجوانان م یکنند یا با کسب
رضایت والدین آنها، مقدمات قاچاق کودکان و نوجوانان را فراهم م یکنن د. ساختن اسناد
جعلی از قبیل شناسنامه، گذرنامه و اسناد هویتی در راستای قاچاق انسان توسط قاچاقچیان انسان
انجام خواهد گرفت و حتی در این بین نیز ممکن است با دادن رشوه به مأمورین نظامی و
انتظامی مربوطه، بهنوعی زمینه جرایم علیه عدالت قضایی را فراهم کنند ( کوشا، 1389،55 ) و
راه خود را به مقصد هموار نمایند. بااینحال گردشگری جنسی زمینه قاچاق انسان خصوصاً
اطفال و نوجوانان را فراهم آورده است و طیف گسترده و شبکه وسیعی از ارتکاب جرایم را
درگیر خود نموده است.
در این میان کشورهای جنوب شرق آسیا بیشترین نقش را در این راستا بازی کرده و اکثر
کودکان و نوجوانانی که به قصد قاچاق جنسی از مرزهای جغرافیایی خارج م یشوند به این
نواحی برده می شوند. هرچند که پس از فروپاشی کمونیسم و شوروی سابق، شرق اروپا نیز به
سیاست کیفری ایران در قبال اطفال و نوجوانان بزهدیده گردشگری جنسی 135
محلی برای گردشگری جنسی بدل شده و در ابتدای همان سا لها، 250 تا 300 هزار زن و
کودک روسپی به این مکانها قاچاق میشدند ( اشتری، 1382،231 ) و نیز آمریکای مرکزی
خصوصاً کشورهای برزیل و کوبا به کشورهایی برای گردشگری جنسی و خو شگذرانی و
شهوت رانی تبدیل شدهاند، می توان گفت که ب هموازات گر مشدن بازار گردشگری جنسی،
میزان قاچاق انسان، خصوصاً کودکان و نوجوانان در حال رشد، سریع و گسترده است.
ج . پولشویی 1
همان طور که گفته شد، گردشگری جنسی به عنوان یک صنعت کثیف تجاری، را ههای
سوءاستفاده فراوانی را ایجاد کرده است. اکثر کشورهای جنوب شرق آسیا که این پدیده را
پذیرفتهاند، خصوصاً تایلند، بخش قابلتوجهی از بودجه اقتص ادی سالیانه خود را از این منبع
درآمدی تأمین می کنند. قاچاقچیان انسان که به منظور دستیابی به پول و منابع مالی، اقدام به
ترانزیت، وارد و خارجکردن اطفال و نوجوانان به مراکز گردشگری جنسی می کنند، بلاتردید
لازم است که عواید کثیف ناشی از اعمال مجرمانه خود را تطهیر کنند. بنابراین پو لشویی که
مخفیکردن منبع اصلی اموال ناشی از جرم و تبدیل آنها به اموال پاک است، ب هطور یکه
شناسایی منبع اصلی مال غیرممکن یا بسیار دشوار شود ( میرمحمدصادقی، 138،233 )ب هعنوان
یکی از پیامدهای قاچاق کودکان و نوجوانان به منظور گردشگری ج نسی معرفی خواهد ش د.
چون در اکثر نظامهای حقوقی، قاچاق انسان به عنوان یک عمل مجرمانه پذیرفته شده است و
چون نقدینگی حاصل از ارتکاب جرم همواره در معرض خطر مصادره مقامات قضایی است و
باید عواید ناشی از اعمال مجرمانه از این خطر مصون بماند، ( قناد، 1387،154 ) پو لشویی
به عنوان اهرمی جهت تطهیر و پاککردن درآمدها ی حاصله همیشه مدنظر این افراد بود و
می توان گفت یکی از نتایج زیانبار غیرمستقیم گردشگری جنسی، رواج این جرم سازما نیافته
فراملی است.
2. سیاست کیفری حمایتی ایران در قبال اطفال و نوجوانان بزه دیده گردشگری جنسی
اطفال و نوجوانان به دلیل نداشتن قوه تمیز و صغر سن، همواره در معرض سوءاستفاد ههای
فراوانی هستند و از آن جهت که روحیهای آسیبپذیر دارند، تحمل بزه دیدگی از ناحیه آنان،
1. Money Laundering
136
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره پنجم، زمستان 1392
تأثیرات مخرب و فراوانی بر جسم و روح آنان تحمیل خواهد کرد ( مهرا ، 1390،95 ). سیاست
جنایی 1 حاکم بر پاسخدهی به پدیده مجرمانه در قبال بز ه دیدگی اطفال و نوجوانان، همواره
نوعی سیاست حمایتی است و گذشته از بزهکاری آنان، که با نوعی پاسخ افتراقی همراه است،
بزه دیدگی آن ها نیز حاوی حمایتهای لازم و بایسته خواهد بود. اطفال و نوجوانان بدان جهت
که قدرت تصمیمگیری نداشته و فاقد اختیار و اراده در تعیین سرنوشت خود هستند، همواره در
معرض انواع بزه دیدگی قرار میگیرند که در این میان به جهت گسترش روزافزون گردشگری
جنسی با محوریت گردشگری جنسی اطفال و نوجوانان، این موضوع اهمیتی دوچندان یافته
است.
پدیده گردشگری جنسی در ایران تا حدودی ناآشنا و غریب م ی نماید و م یتوان گفت
کودکان ایرانی چون کمتر مورد سوءاستفاده در این حوزه قرار گرفت هاند، هرچند که در این
خصوص آمار رسمی قابل اعتمادی وجود ندارد، سیاست جنایی تقنینی ایران در این عرصه به
تصویب قانونی خاص با این عنوان اقدام نکرده است، هرچند که در قوانین دیگر به جرمانگاری
جرایم تابع گردشگری جنسی کودکان و نوجوانان پرداخته است.
ها و سندیکاهای حقوق اطفال و نوجوانان در نتیجه برگزاری کنفرانسها، NGO ، با وجود این
همایشها، سخنرانیها و اقدامات و فعالیتهای ملی و بین المللی، توانستند قانونگذار ایرانی را
متقاعد کنند در راستای تثبیت و شناسایی حقوق جهانی اطفال و نوجوانان، همسو و منطبق با اسناد
جهانی و بین المللی گام بردارد. تصویب چند کنوانسیون و پروتکل در رابطه با حقوق اطفال و
نوجوانان، به عنوان اسناد بین المللی و چند قانون داخلی در زمینه حمایت از بزه دیدگی اطفال و
نوجوانان، حاصل تلاش و فعالیت گروههای مختلف حمایت از کودکان و نوجوان بود. اما با توجه
به اینکه پدیده گردشگری جنسی اطفال و نوجوانان،به عنوان خطری جدی علیه اطفال و نوجوانان،
عقبماندگی، فقر، نابرابری اقتصادی در ساخت » در محافل جهانی شناسایی، و عاملی برای
اجتماعی، اقتصادی، بنیاد سست خانواده، کمبود دانش و آگاهی، حاشیه نشینی، تبعیض جنسی،
عدم مسئولیت در رفتارهای بلوغ جنسی، عادات سنتی زیانآور، منازعات مسلحانه و سوداگری
2 شناخته شد، عزم جهانی و ملی ویژهای را در راستای مقابله با آن میطلبد. « کودکان
1. criminal policy
2. برگرفته از متن مقدمه پروتکل اختیاری حقوق کودکراجع به فروش، روسپیگری و هرزه نگاری کودکان مصوب 25 مه
2000 مجمع عمومی سازمان ملل متحد .
سیاست کیفری ایران در قبال اطفال و نوجوانان بزهدیده گردشگری جنسی 137
امروزه مشاهده م ی شود که کشورهای مختلف که افرادی از این کشورها به مراکز
گردشگری جنسی اقدام به مسافر تهای پنهانی و زیرزمینی م ی کنند، و آمارهای رسمی
منتشرشده حکایت از گسترش آن دارد، سعی بر آن داشت هاند تا با تصویب قوانینی جهت
واکنش کیفری و پیشگیری از این پدیده، به مقابله با آن بپردازند زیرا مقابله با گردشگری
جنسی از یک طرف، خودبهخود منجر به کاهش یا جلوگیری از جرایم وابسته به آن نظیر
قاچاق انسان، پولشویی، جرایم علیه عدالت قضایی و . . . خواهد شد. به نظر م یرسد سیاست
جنایی تقنینی ایران در باب گردشگری جنسی بیشتر از سیاست جرمانگاری مانع تبعیت کرده
است زیرا علیرغم اینکه پروتکل الحاقی به کنوانسیون کودک راجع به فروش روسپیگری و
هرزه نگاری کودکان مصوب 25 مه 2000 مجمع عمومی سازمان ملل متحد را به تصویب
رسانده، در مابقی اقدامات خود در این راستا بیشتر به جرمانگاری جرایم تابع گردشگری جنسی
پرداخته است. تصویب قانون مبارزه با قاچاق انسان در سال 1383 و قانون مبارزه با پولشویی در
سال 1386 می تواند در این راستا باشد. البته می توان گفت به این دلیل که گردشگری جنسی
کودکان و نوجوانان در ایران کمتر مشاهده شده است، جرمانگاری خاص گردشگری جنسی
کودکان در قالب قانونی خاص در دستور کلی قانونگذار قرار نگرفته اس ت. باای نحال در
راستای مقابله با گردشگری جنسی کودکان و نوجوانان، سیاست جنایی تقنینی به اقدامات ذیل
دست زده است:
1- . تصویب پروتکل اختیاری حقوق کودک راجع به حقوق ک ودکان، روسپیگری و 2
هرزه نگاری کودک، مصوب 25 مه 2000 مجمع عمومی سازمان ملل متحد
در راستای جلوگیری و واکنش نسبت به گردشگری جنسی اطفال و نوجوانان و
حمایتهای بایسته از آنها، مجمع عمومی سازمان
1 ) برگرفته از متن مقدمه پروتکل اختیاری حقوق کودک راجع به فروش، روس پیگری و
هرزه نگاری کودکان مصوب 25 مه 2000 مجمع عمومی سازمان ملل متحد .
ملل متحد در 25 مه 2000 پروتکل دوم الحاقی به کنوانسیون حقوق کودک ب ا عنوان
پروتکل اختیاری حقوق کودک راجع به حقوق کودکان، روسپیگری و هرزه نگاری کودک را
به تصویب رساند. ماده اول این پروتکل ، دول تهای عضو را مکلف به ممنوعیت فروش
کودکان، و ممنوعسازی روسپیگری و هرزه نگاری میکند و در ماده 2 آن، هرکدام از عناصر
138
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره پنجم، زمستان 1392
فروش، روسپیگری و هرزه نگاری کودکان را تعریف میکند. مطابق این ماده، فروش کودک
به معنی هر عمل و معاملهای است که به موجب آن، کودکی به وس یله فرد یا افرادی در مقابل
سود یا هر مورد دیگر به فروش میرسد. روسپیگری کودک به معنی بهکاربردن یک کودک
برای فعالیتهای جنسی در مقابل سود یا دیگر اشکال مورد نظر است و هرزه نگاری کودک به
معنی هر نوع نمایش یا هر ابزار در ارتباط با کودک و برای بهر هبرداری ف عالی تهای جنسی
واقعی یا مشابهتی یا هر نوع نمایش اعضای جنسی کودک به منظور اهداف جنسی است.
ماده 3 این پروتکل، دولتها را مکلف مینماید که حداقل اطمینان لازم برای ممنوعیت
فروش کودکان، عرضه و تحویل یا پذیرفتن کودک به منظور بهره کشی جنسی، عکسبرداری از
اعضای بدن وی، وادارکردن به کار اجباری، قبول فرزندخواندگی، واداشتن کودک به فحشا و به
86 / 5 / کارگیری وی برای هرزه نگاری را تضمین نمایند. مجلس شورای اسلامی در تاریخ 9
اجازه الحاق دولت ایران به این پروتکل را صادر کرده است.
2- . الحاق به کنوانسیون 1989 حقوق کودک 2
به منظور شناسایی و حفظ حقوق بیشمار کودکان و نوجوانان و جلوگیری از تضییع حقوق
کودکان و تضمین آن، همچنین جهت حفظ کرامت انسانی افراد از سالهای اولیه زندگی وی و
نیز اتخاذ تدابیر حمایتی از اطفال و نوجوانان در برابر بزهکاری و بز هدیدگی آنان، کنوانسیون
حقوق کودک در سال 1989 به تصویب رسید. تقریباً می توان گفت کنوانسیون حقوق کودک
کامل ترین سند رسمی بین المللی جهت شناسایی و تضمین حقوق بنیادین کودکان و نوجوانان
است که در آن از همه دولتهای عضو خواسته شده است که تمامی حقوق اطفال و نوجوانان،
بنا بر الگوبرداری از این کنوانسیون را به رسمیت شناخته و تضمین کنند. در این کنوانسیون در
خصوص فحشا و به کارگیری اطفال و نوجوانان در جرایم جنسی، در بند 1 ماده 19 آمده است که
کشورهای طرف کنوانسیون، تمام اقدامات قانونی، اجرایی، اجتماعی و قانونی را در جهت »
حمایت از کودک در برابر تمام اش کال خشونتهای جسمی و روحی، آسی برسانی یا
سوءاستفاده، بیتوجهی یا رفتار سهلانگارانه، بدرفتاری یا استثمار م نجمله سوءاستفاد ههای
جنسی، در حینی که کودک تحت مراقبت والدین یا قیم قانونی یا هر شخص دیگر قرار دارد، به
سوءاستفاده جنسی در این ماده میتواند شامل گردشگری جنسی کودکان و .« عمل خواهند آورد
نوجوانان نیز باشد که باید توسط دولتهای عضو، منع شود. ماده 34 این کنوانسیون اعلام میدارد
سیاست کیفری ایران در قبال اطفال و نوجوانان بزهدیده گردشگری جنسی 139
کشورهای طرف کنوانسیون متقبل می شوند که از کودکان در برابر تمام اشکال سوءاستفادهها و »
استثمارهای جنسی حمایت کنند. بدین منظور کشو رهای فوق، خصوصاً اقدامات ملی دو یا
چندجانبه را در جهت جلوگیری از موارد ذیل به عمل میآورند : الف)تشویق یا وادارنمودن
کودکان برای درگیری در هر گونه فعالیتهای غیر قانونی. ب) استفاده استثماری از کودکان در
فاحشهگری و سایر اعمال غیرقانونی جنس ی. ج) استفاده استثماری از کودکان در اعمال
علاوه بر آن ماده 35 این کنوانسیون، کشورها را ملزم به انجام اقدامات ضروری « پورنوگرافیک
حمایتی ملی دو یا چندجانبه برای جلوگیری از ربودهشدن، فروش یا قاچاق کودکان به هر شکل
و هر منظور مینماید. نیز ماده 36 این کنوانسیون کشورهای عضو را مکلف به حمایت از اطفال در
72 اجازه الحاق / 12 / برابر کلیه اشکال استثمار مینماید. مجلس شورای اسلامی در تاریخ 1
دولت ایران به این کنوانسیون را صادر کرده است.
3- . تصویب کنوانسیون ممنوعیت و اقدام فوری برای محو بدترین اشکال کار کودک و 2
توصیه نامه مکمل آن مصوب 1999 سازمان بین المللی کار
این کنوانسیون به دنبال نگرانی از بهکارگیری عمده کودکان به عنوان نیروی کار ارزانقیمت
در مؤسسات کشاورزی، صنایع، معادن و . . . به تصویب رسید و هدف اصلی و اولیه آن،
شناسایی کودک به عنوان قشر آسیبپذیر جامعه و لزوم حمایت از او و تضمین حقوق وی در
راستای بهکارگیری آن و مقابله با سوءاستفاده از جسم ب هعنوان ابزار کار بو د. ماده 12 این
اعضای این کنوانسیون باید بدترین اشکال کار کودک مذکور در »: کنوانسیون اعلام میدارد
ذیل را جرایم کیفری اعلام نمایند: الف: کلیه اشکال بردگی یا روشهای مشابه بردگی از قبیل
فروش و قاچاق کودکان، بندگی به علت بدهی و رعیتی و کار با زور و اجبار ازجمله استخدام
اجباری کودکان، برای استفاده در درگیریهای مسلحانه. ب: استفاده، فراه مآوردن یا عرضه
مجلس شور ای اسلامی .« کودک برای روسپیگری، تولید زشتنگاری یا اجرای زشتنگارانه
در تاریخ هشتم آبانماه 1380 اجازه الحاق دولت ایران به این کنوانسیون را صاد کرد.
4- . تصویب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب 1381 2
ها و NGO همان طور که اشاره شد جنب شهای مدنی فعال حقوق کودک در قالب
سندیکاها و سازمانهای مردمنهاد که فعالیت گستردهای را در راستای دفاع از حقوق کودک
140
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره پنجم، زمستان 1392
آغاز کرده بودند، توانستند در این راستا سیاست جنایی تقنینی را به سمت تصویب قوانین
حمایتی از اطفال و نوجوانان سوق دهند. قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، اولین قانون
حمایتی خاص ناظر به کودکان و نوجوانان بزه دیده است (م وذنزادگان، 1387،33 ) و تحول
نوینی را خصوصاً در راستای جرمانگاری کودکآزاری 1 در مجموعه قوانین حمایتی از اطفال و
نوجوانان ایجاد کرد. لذا می توان گفت که قانون حمایت از کودکان و نوجوانان در سال 81 از
جمله قوانینی است که ریشه در ابتکار و فشار افکار عمومی جامعه مدنی دارد که طرح اولیه آن
.( در انجمن حمایت از کودکان که خود یک نهاد مدنی است شکل گرفت ( زینالی، 1382،62
قانون حمایت از کودکان و نوجوانان با یک رویکرد کاملاً حمایتی، هر گونه آزار و اذیت
روحی و جسمانی کودکان و نوجوانان را جرم دانسته و برای عاملان آن، مجازات در نظر گرفته
است. بااینحال در راستای سوءاستفاده جنسی از اطفال و نوجوانان، که گردشگری جنسی
مصداقی از بهره کشی و سوءاستفاده از کودکان و نوجوانان است، ماده 3 این قانون اعلام م ی
هرگونه خرید، فروش، بهره کشی و به کارگیری کودکان به منظور ارتکاب اعمال خلاف » : دارد
از قبیل قاچاق، ممنوع و مرتکب حسب مورد علاوه بر جبران خسارت وارده به شش ماه تا یک
10 ریال تا /000/ سال زندان و یا جزای نقدی از سال زندان و یا جزای نقدی از 000
این قانون گامهای اصلی و اولیه در راستای حمایت از .« 20/000/000 ریال محکوم خواهد شد
اطفال به منظور فروش و بهره کشی از آن ها را برداشته است و تا حدود بسیار زیادی نگرانیهای
حاصل از بردگی جنسی کودکان را زدوده است.
5- .تصویب قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز 2
مینمایند مصوب 1386
گفته شد که در فضای تبادل اطلاعات و ارتب اط و گسترش فضای مجازی و رواج
فراوردهها و محصولات این حوزه، بهشدت بر جرایم جنسی اطفال، خصوصاً گردشگری جنسی
کودکان و نوجوانان تأثیرات فراوانی گذاشته است به نحوی که امروزه در دنیای مجازی انجام
اعمال قبیحانه و شهوانی از طریق این فضا با سهولت بیشتر و دسترسی آسا نتری همراه اس ت.
علاوه بر آن، گمنامماندن استفادهکنندگان از این فضا، همچنین سهولت دسترسی باعث شده تا
افراد انسانی به سمت فضای مجازی بیشتر تحریک شون د. اصلاحات قانون نحوه مجازات
1. child abuse
سیاست کیفری ایران در قبال اطفال و نوجوانان بزهدیده گردشگری جنسی 141
اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیرمجاز می کنند با ذکر عوامل خطرسازی ک ه در
فضای مجازی منجر به بزهکاری در این فضا می شون د( صیقل ؛ حسینی، 1389،66 ) ب هعنوان
واکنشی علیه جرایم مرتبط با گسترش دانش و فناوری فضای سایبری، در سال 1386 به تصویب
رسید.
این قانون، خطر بزه دیدگی اطفال در فضای سایبری را احساس کرده و به منظور جلوگیری
از آن و اتخاذ تدابیر حمایتی در راستای واکنش به اشخاصی که ب همنظور ارتکاب اعمال
محرمانه در این فضا، به سوءاستفاده از اطفال و نوجوانان میپردازند، در تبصره 3 ماده 3 اعلام
استفاده از صغار، برای نگهداری، نمایش، عرضه، فروش و تکثیر نوارها و لو حهای » : میدارد
.« فشرده غیرمجاز این قانون، موجب اعمال حداکثر مجازاتهای مقرر برای عامل آن خواهد بود
با این وصف میبینیم که مقنن ایرانی در این تبصره با نگاهی افتراقی به اطفال و نوجوانان، آنان
را مورد حمایت کیفری قرار داده و به تشدید مجازات مرتکبین این اعمال پرداخته است.
6- . تصویب قانون مبارزه با قاچاق انسان مصوب 1383 2
گردشگری جنسی کودکان و نوجوانان، مستلزم آن است که گروهی از کودکان و
نوجوانان به کشورهای کانون این موضوع فرستاده شوند یا افرادی که به قصد خو شگذرانی و
شهوت رانی می خواهند به این کشورها مسافرت کنند ممکن است با ممنوعیت قوانین داخلی و .
. . روبهرو شوند و نتوانند خواسته خود را عملی کنن د. لذا در این بین قاچاق انسان م یتواند
به عنوان جرمی سازمان یافته و فراملی زیربنای گردشگری جنسی کودکان و نوجوانان را تشکیل
دهند. بااینحال قانون مبارزه با قاچاق انسان در بند (الف) ماده 1 قاچاق انسان را تعریف میکند.
خارج یا واردساختن و یا ترانزیت یا غیرمجاز » به موجب این ماده، قاچاق انسان عبارت است از
فرد یا افراد از مرزهای کشور با اجبار و اکراه یا تهدید یا خدعه و نیرنگ و یا با سوءاستفاده از
قدرت یا موقعیت خود یا سوءاستفاده از وضعیت فردیا افراد یادشده به قصد فحشا یا برداشت
ماده 2 این قانون، « ج» و« ب» همچنین به موجب بندهای .« اعضا و جوارح، بردگی یا ازدواج
عبوردادن و ترانزیت، حمل یا انتقال مجاز یا غیرمجاز فرد یا افراد بهطور سازمان یافته برای فحشا
یا مقاصد دیگر، هرچند که با رضایت آنها باشد یا نباشد، قاچاق محسوب شده و قابل مجازات
است. در این قانون در راستای حمایت کیفری از اطفال و نوجوانان به عنوان بزه دیده جرم قاچاق
چنانچه فرد قاچاقشده، کمتر از » : انسان به قصد فحشا، تبصره 1 ماده 3 این قانون مقرر می دارد
142
فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره پنجم، زمستان 1392
18 سال تمام داشته باشد و عمل ارتکابی از مصادیق محاربه و افساد فیالارض نباشد، مرتکب به
قاچاق انسان به عنوان یکی از .« حداکثر مجازات مقرر در این قانون محکوم م یشود
سودآورترین جرایم سازمان یافته فراملی همواره منجر به برهمخوردن نظم عمومی بی نالمللی
شده است. البته این موضوع از دید جامعه جهانی مغفول نمانده است و پروتکل اول الحاقی به
کنوانسیون 2000 پالرمو راجع به مقابله با جرایم سازمان یافته فراملی، تحت عنوان جلوگیری و
مجازات قاچاق انسان خصوصاً زنان و کودکان به این موضوع پراهمیت پرداخته و کشورهای
عضو را مکلف به چارهاندیشی در این راستا کرده است.
نتیجه
گردشگری جنسی کودکان و نوجوانان به عنوان یک صنعت تجاری کثیف در ابتدای هزاره
سوم، به یک معضل جهانی بدل گشته است. هرچند که کشورهای مرکز این صنعت، بخش
قابلتوجهی از بودجه اقتصادی سالیانه خود را از این راه تأمین میکنند و برنامهه ای اقتصادی و
گردشگری خود حول این موضوع را اعمال و اجرا م ی کنند، بخش عمد های از قاچاق و
ترانزیت کودکان و نوجوانان، جهت بهره کشی جنسی و سوءاستفاده به این کشورها خصوصاً
جنوب شرق آسیا، اروپای شرقی و آمریکای مرکزی و حوزه کارائیب را تشکیل میدهد. همان
طور که در متن این نوشتار آمد، سالیانه افراد زیادی ب هعنوان گردشگری جنسی کودکان و
نوجوانان به این کشورها مسافرت می کنند و رقم بسیار بالای کودکان و نوجوانان قاچاقشده به
این کشورها، صرفاً به منظور بهره کشی جنسی، نشان میدهد که شکل گیری پدیده گردشگری
جنسی کودکان و نوجوانان بهطور بسیار نگرانکنندهای درحال رشد و گسترش است و هرسال
اطفال و نوجوانان بزه دیده گردشگری جنسی که موضوع سوءاستفاده، فحشا و بهر هکشی قرار
میگیرند، آمار بالای بزه دیدگی اولاً، به عنوان موضوع قاچاق انسان و ثانیاً، گردشگری جنسی
را به خود اختصاص میدهند. بهموازات شکل گیری گردشگری جنسی کودکان و نوجوانان،
جهانی شدن و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات، به عنوان اهرمهای رشد سریع این صنعت
تجاری، به نوبه خود، نقش مهم و ویژهای در توسعه این پدیده ایفا مینمایند. ایران به عنوان یکی
از کشورهای منطقه خاورمیانه نیز از گسترش گردشگری جنسی متضرر خواهد شد زیرا از یک
طرف ممکن است کودکان و نوجوانان، توسط افراد سودجو از ایران به کشورهای دیگر جهت
سیاست کیفری ایران در قبال اطفال و نوجوانان بزهدیده گردشگری جنسی 143
سوءاستفاده و گردشگری جنسی کشورهای کانون این مسئله قاچاق شوند و از طرفی دیگر،
گردشگرهایی از ایران جهت شهوت رانی و برقراری تماس جنسی با اطفال و نوجوانان به این
کشورها مسافرت کنند. بااینحال ایران نیز بهموازات شکل گیری گردشگری جنسی، اقداماتی
ازجمله تصویب کنوانسیونهای بین المللی مرتبط که ب هموجب ماده 9 قانون مدنی، در حکم
قانون هستند و نیز تدوین و تصویب قوانین عادی در مجلس شورای اس لامی به مبارزه با این
موضوع برخاسته است. اما باید گفت که اقدامات ایران در این عرصه کافی نیست زیرا هرگز
قانون خاص و اختصاصی را به عنوان گردشگری جنسی کودکان و نوجوانان، همانند آنچه در
آمریکا و دیگر کشورها به تصویب رسیده است، تقنین نکرده و قوانین موجود نیز عل یرغم
اینکه قوانینی حمایتی در راستای بزه دیدگی اطفال و نوجوانان هستند، افرادی را که به قصد
فحشا و بهره کشی جنسی از اطفال و نوجوانان به کشورهای مرکز گردشگری جنسی مسافرت
می کنند مورد توجه قرار ندادهاند و عمل آنها را قابل مجازات ندانستهان د. باای نحال اقداما ت
ایران از حیث سیاست جنایی تقنینی حمایتی در رابطه با اطفال و نوجوانان در معرض خطر
گردشگری جنسی کافی نیست و لازم است در راستای مقابله با ب یکیفرمانی گردشگر های
جنسی نیز اقدامی درخور و شایسته صورت پذیرد