نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه حقوق، دانشگاه تهران، پردیس فارابی، تهران، ایران
2 استادیار گروه حقوق دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
چکیده
استعمال و استفاده‌‌ی مسکر از گناهانی است که در آیات و روایات متعددی زشتی و حرمت آن بیان و تأکید شده و مجازات شرب آن هشتاد ضربه شلاق بیان شده است. پس از انقلاب، قانونگذار بر اساس اصل چهارم قانون اساسی به جرم‌انگاری این جرم در قانون حدود و قصاص و مقررات آن مصوب ۱۳۶۱ و قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ پرداخت. قانون اخیر نسبت به دو قانون سابق تغییراتی را در این زمینه ایجاد نموده که اهم آنها حدانگاری مصرف مسکر بجای خصوص خوردن و آشامیدن و حکم به قتل برای تکرار این جرم حدی در بار چهارم به جای بار سوم است. در این پژوهش با بهره‌گیری از منابع و آرای فقهی به تحلیل نکات مرتبط به تحقق موضوع حد مسکر و مجازات تکرار شرب یا مصرف مسکر پرداخته شده است. در مجموع با توجه به مبانی فقهی به نظر می‌رسد هر دو تغییر نادرست است و تغییر اول احتیاط ننمودن در جایی است که باید احتیاط نمود و تغییر دوم احتیاط بی‌جاست در جایی که نباید احتیاط نمود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
A Jurisprudential Analysis of Hadd Punishment for Intoxication and Its Repetition in the 2013 Islamic Penal Code: From Excessive Caution to Lack of Caution
نویسندگان [English]
- ahmad haji dehabadi 1
- MAHDI Narestani 2
1 Department of Law, University of Tehran, Farabi Campus, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of Law, Hakim Sabzevari University,Sabzevar,Iran
چکیده [English]
Following the Islamic Revolution in Iran, the legislator, grounded in Article 4 of the Constitution, criminalized the consumption and use of intoxicants. This criminalization is enshrined in various legal texts, including the 1982 Penal Code (Hudud and Qisas), the 1991 Islamic Penal Code, and most recently, the 2013 Islamic Penal Code. The latest iteration, enacted in 2013, introduced several innovations in the criminalization of intoxicants, prompting a range of writings that defend, critique, and analyze these changes. However, despite the extensive discourse, there remains a lack of a comprehensive jurisprudential analysis rooted in legal reasoning. Therefore, the objective of this paper is to provide a holistic and rigorous examination by reviewing the views of Islamic jurists, drawing upon the existing hadiths, and adhering to foundational jurisprudential principles.
Methodology:
This article adopts a library-based research methodology and a descriptive-analytical approach. It begins by reviewing the legislative history surrounding the use and consumption of intoxicants. It then proceeds to analyze the definition of intoxicants from both a linguistic and legal perspective. Subsequently, the paper explores the opinions of Islamic jurists on the application of hadd punishments for intoxicants, as well as the rulings on repeated consumption, grounded in hadiths and related reports. The article concludes with practical suggestions and effective solutions.
Findings:
The 2013 amendments introduced two significant innovations regarding intoxicants in Iranian legislation: one concerns the definition of the subject for Hadd punishment—shifting from “drinking” to “consumption”—and the other revises the punishment for repeated consumption, altering the threshold for the death penalty from the third to the fourth offense. From a jurisprudential standpoint, both changes appear problematic. The first change disregards necessary caution in areas where caution is warranted, while the second introduces caution in a context where it is not needed.
Innovation:
Distinction Between “Obligatory Rulings” (Taklifi) and “Situational Rulings” (Wadh’i):
A critical analysis of the distinction between “obligatory rulings” (Taklifi) and “situational rulings” (wadh’i) reveals that there is no inherent link between the two. Specifically, the prohibition of intoxicants does not necessarily necessitate the application of Hadd punishment. Not every prohibition requires punitive measures, and the criminalization of intoxicants should not automatically entail the application of hududd penalties.
Legislator’s Innovation in the Subject of hadd Punishment:
The legislator’s decision to expand the definition of Hadd punishment for intoxicants from “drinking” to “consumption” results in a broader scope of criminalization within the hudud laws. This expansion deviates from the clear guidance found in the hadiths and, as such, violates the intent of Article 4 of the Iranian Constitution. By broadening the definition of intoxicants to include substances beyond alcohol, such as narcotic drugs like hashish and heroin, the law increases the number of individuals potentially subjected to hadd punishment, including the death penalty after repeated offenses.
Conclusion:
The shift from criminalizing the act of “drinking” to any form of “consumption,” coupled with the imposition of the same Hadd punishment, leads to a considerable expansion of criminalization. This shift is particularly concerning since it extends to narcotic substances like hashish and heroin, thus opening the door for individuals consuming these substances to be subject to hadd punishment, including the death penalty after the fourth offense. However, upon reviewing both legal arguments and hadiths on the subject, no compelling evidence supports this broader application of criminalization. The jurisprudential rulings on intoxicants do not endorse such an expansion, and there is a lack of sufficient justification for this change. Furthermore, the increase in punishment for repeated consumption, after the initial hadd punishment has already been applied, raises significant issues. The ambiguous wording in Article 136, which suggests the death penalty for the fourth offense, lacks solid support from hadiths or valid jurisprudential interpretations. Historically, the death penalty was only applied after the third offense, not the fourth. Therefore, this change, particularly regarding repeated consumption, seems unwarranted and unsupported by the jurisprudential and hadith-based framework.
In conclusion, the shift in criminalizing the “consumption” of intoxicants, as opposed to just “drinking,” along with the alteration of the penalty for repeated offenses, represents an overreach in criminal law that lacks adequate legal or jurisprudential backing. The legal amendments of 2013, while aiming to address the issue of intoxicants, ultimately expand criminalization beyond what is justifiable by Islamic jurisprudence, leading to a potential miscarriage of justice.
کلیدواژه‌ها [English]
- Eat
- Intoxicate
- Drink
- Consume
- Repeat
- Limit
- باقری، ابراهیم (محقق)، شرح جامع و کاربردی قانون مجازات اسلامی، حدود، دوم، (قم: نشر قضا، مرکز تحقیقات فقهی حقوقی قوه قضاییه، 1397 ش).
- بروجردى، آقا حسین، منابع فقه شیعه (ترجمه جامع أحادیث الشیعة) اول،( تهران: 1386 ق).
- بستانى، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدى، دوم، (تهران:1375 ش).
- جمعى از پژوهشگران زیر نظر شاهرودى، سید محمود هاشمى، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، اول، (قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، 1426 ه ق).
- خراسانى، على محمدى، شرح تبصرة المتعلمین، (بی تا)، بی نا.
- خمینى، سید روح اللّه موسوى، توضیح المسائل، بی نا، (1426 ه ق)،
- فتحی، حجت الله ، کتاب شرح مبسوط قانون مجازات 1392، حدود 2، اول، (قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى،1393).
- خزاعی، میثم، ریاحی، جواد، زرگریان، طه، «ارزیابی مفهوم شرب مسکر با نگرشی به مادة 264 قانون مجازات اسلامی» ، مطالعات فقه امامیه، دوره 92، شماره 1، پاییز و زمستان، صفحه83-110 (1392).
ب. عربی
- اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان،دوره‌‌ی 14 جلدی، اول، (قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1403 ه ق).
- اردبیلى، سید عبد الکریم موسوى، فقه الحدود و التعزیرات، دوره‌‌ی 4 جلدی، دوم،( قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید رحمه الله،1427 ه ق).
- اصفهانى، حسین بن محمد راغب، مفردات ألفاظ القرآن، اول، (لبنان – سوریه: دار العلم - الدار الشامیة، 1412 ه ق).
- اصفهانى، شیخ الشریعة، فتح اللّه بن محمد جواد نمازى، إفاضة القدیر فی أحکام العصیر، اول(قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1410 ه ق).
- ایروانى، باقر، دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی على المذهب الجعفری،دوره‌‌ی 3جلدی، دوم، (قم: موسسه الفقه للطباع و النشر، 1385ش).
- آبى، فاضل، حسن بن ابى طالب یوسفى، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، دوره‌‌ی 2 جلدی، سوم، (قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417 ه ق).
- تبریزى، جعفر سبحانى، الحج فی الشریعة الإسلامیة الغراء، اول، (قم: مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، 1424 ه ق).
- تبریزى، جواد بن على، أسس الحدود و التعزیرات، اول، (قم: دفتر مؤلف،1417 ه ق).
- حائرى، سید على بن محمد طباطبایى، ریاض المسائل، اول، (قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام،1418 ه ق).
- حلّى، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، دوم، (قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1410 ه ق).
- حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، اول، (قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1410 ه ق).
- حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، اول، (تهران: مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى،1411 ه ق).
- حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، اول، (قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1413 ه ق).
- حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، دوم، (قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1413 ه ق).
- حلّى، فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، اول، (قم: مؤسسه اسماعیلیان،1387ه ق).
- حلّى، یحیى بن سعید، الجامع للشرائع، اول، (قم: مؤسسة سید الشهداء العلمیة، 1405 ه ق).
- خامنه‌اى، سید على بن جواد حسینى، أجوبة الاستفتاءات، اول، (قم: دفتر معظم له، 1424 ه ق).
- خوانسارى، سید احمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، دوم، (قم: مؤسسه اسماعیلیان،1405 ه ق).
- خویى، سید ابو القاسم موسوى، مبانی تکملة المنهاج، اول، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره، 1422 ه ق).
- زنجانى، سید موسى شبیرى، کتاب نکاح، اول، (قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز. 1419 ه ق).
- سبزوارى، سید عبد الأعلى، مهذّب الأحکام، چهارم، (قم، مؤسسه المنار – دفتر مولف،1413 ه ق).
- سیستانى، سید على حسینى، منهاج الصالحین، پنجم، (قم: دفتر مولف، 1417 ه ق).
- طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، ، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، اول، (تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1390 ه ق).
- طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، دوم، (لبنان: دار الکتاب العربی،1400 ه ق).
- طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، الخلاف، اول، (قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407 ه ق).
- طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، چهارم، (تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407 ه ق).
- عاملى، حرّ، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، اول، (قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1409 ه ق).
- عاملى، شهید اول، محمد بن مکى، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، اول، ( لبنان: دار التراث - الدار الإسلامیة، 1410 ه ق).
- عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، اول، (قم: کتابفروشى داورى، 1410 ه ق).
- عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، اول، (قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413 ه ق).
- عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على، حاشیة المختصر النافع، اول، (قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1422 ه ق).
- قمّى، سید صادق حسینى روحانى، منهاج الصالحین، (بی نا، بی تا).
- قمّى، صدوق، محمّد بن على بن بابویه، المقنع، اول، (قم: مؤسسه امام هادى علیه‌السلام، 1415 ه ق).
- قمّى، صدوق، محمّد بن على بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، دوم، (قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413 ه ق).
- قمّى، محمد مؤمن، مبانی تحریر الوسیلة - کتاب الحدود، اول، (تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، 1422 ه ق).
- کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، الکافی،دوره‌‌ی 8 جلدی، چهارم، (تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407 ه ق).
- گلپایگانى، سید محمد رضا موسوى، الدر المنضود فی أحکام الحدود، دوره‌‌ی 3 جلدی، اول، (قم: دار القرآن الکریم، 1412 ه ق).
- لنکرانى، محمد فاضل موحدى، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - الحدود، اول، ( قم: مرکز فقهى ائمه اطهار علیهم السلام، 1422 ه ق).
- نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دوره‌‌ی 43 جلدی، هفتم، (بیروت – لبنان: دار إحیاء التراث العربی،1404 ه ق).
Reference
Bagheri, Ibrahim (mohaghegh), sharh jame and karbardi of the Islamic Penal Code, hadud, 2nd, (Qom: Qada Publishing House, Judiciary Legal Jurisprudential Research Center, 1397 AH). (in Persian)
Borujerdi, Agha Hussein, menabe fagheh shye،(Comprehensive Translation of Shiite Hadiths) 1st, (Tehran: 1386 AH). (in Persian)
Bostani, Fouad Afram, fareang abjady̱, 2nd, (Tehran: 1375 AH). (in Persian)
A group of researchers under the supervision of Shahroudi, Seyyed Mahmoud Hashemi, farhang fagheh motabagh mazzehab hal beyt, 1st, (Qom: Institute of Islamic Jurisprudence Encyclopedia on the School of Ahl al-Bayt (peace be upon them), 1426 AH). (in Persian)
Khorasani, Ali Mohammadi, sharh tabsre olmotelmin, (Bita), Bina. (in Persian)
Khomeini, Sayyid Ruhollah Mousavi, tozih olmsael, Bina, (1426 AH), (in Persian)
Fathi, Hojjatollah, ketab sharh mobasoot ghanon mojazat 1392, hadud 2, Part 1, (Qom: Islamic Jurisprudence Encyclopedia Institute, 1393). (in Persian)
)