نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکتری حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه عدالت تهران، تهران، ایران.
2 استادیار حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران،تهران، ایران.
چکیده
از آغاز شیوع ویروس کوید-19 در ایران، ستاد ملّی مقابله با کرونا، مرجع اصلی مقرّرات‌‌گذاری برای مدیریّت و کنترل این بیماری بوده است. این ستاد برای پیشگیری از نقض مقرّرات مربوط به کنترل کرونا و واکنش در برابر ناپیروی از آنها، اقدام به تخلّف‌‌انگاری و پاسخ‌‌گذاری‌‌هایِ کنشی و واکنشیِ انعطاف‌‌پذیر نموده است. پاسخ‌‌های کنشی ستاد، شامل تدابیر پیشگیرانۀ اجتماعی و وضعی (فاصله‌‌گذاریِ اجتماعی، اطّلاع‌‌رسانی و قرنطینه) بوده و پاسخ‌‌های واکنشی آن، به‌‌گونۀ جریمۀ مالی (در برابر ماسک نزدن، تردّد غیرمجاز جاده‌‌ای، نقض قرنطینه) و صنفی و اداری بوده است. این نظام واکنشی در برابر کروناپراکنی، به صورت برخورد شدید دفعی (یکباره) نبوده است بلکه به صورت تدریجی، رنگین و گروه‌‌مدار بوده و به موازات تغییر وضعیّت همه‌‌گیری و گسترش سویه‌‌‌‌های ویروس یا مناسبت‌‌های ملّی و مذهبی و پیش‌‌بینی کاهش میزان رعایت دستورهای بهداشتی، سخت‌‌گیرانه‌‌تر شده است. با گسترش واکسیناسیون و ایمن‌‌سازیِ نسبی جامعه در برابر کرونا و فروکش کردن موج ابتلا به آن، تخلّف‌‌زدایی و واکنش‌‌زدایی از تدابیر محدودیّت‌‌ساز یادشده، در دستور کار ستاد قرار گرفته و در این راستا، بخصوص در نیمۀ دوم سال 1401، شاهد عادی شدن شرایط بهداشتی جامعه و لغو محدودیتهای کرونایی میباشیم.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Iranian criminal policy responses to violations of the Corona virus regulations
نویسندگان [English]
- Valiollah Sadeghi 1
- Hasan Moradi 2
1 PhD, Department of Criminal Law and Criminology, Edalat University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Allameh Tabataba’i University, Tehran. Ira
چکیده [English]
From the point of view of criminal policy, the coronavirus Covid-19 can be examined in two ways; Corona as a crime and Corona as a context of crime. In this paper, the only criminal policy governing the corona is recognized in the light of the general rules and regulations governing these types of diseases and regulations issued in the past year, especially the approvals of the National Corona Headquarters. In this criminal policy, on the one hand, various health-action measures are implemented to prevent the transmission of Quaid-19 virus, and on the other hand, in response to the violation of these measures, classic and modern criminalization / minor offence have been imposed. Minimal criminal intervention, Status-oriented, Colorful responses, Gradual punitiveness and intolerance in some matters have been features of the preventive criminal policy against Corona. Therefore, the body of criminal policy governing this virus is a combination of criminalization and irregular responses, which has led to the creation of a special justice system within the criminal justice system. It seems that the developing tendency of the mentioned headquarters towards criminal policy based on situational prevention and contentment with fines and deprivation of violators has led to neglect of the etiology of non-compliance and insufficient attention to social preventive measures. It seems that with the prolongation of its prevalence in the country and the decrease in the value of official norms, it may lead to an increase in the number of violations.
کلیدواژه‌ها [English]
- National Corona Headquarters
- Infectious Disease
- Corona
- Covid-19
- Criminal Policy
- Respons
- آقایی طوق، مسلم. (1399). «بایسته‌‌های حقوق اساسی مدیریت وضعیت‌‌های اضطراری با تأکید بر کووید 19». در: مجموعه مقالات چالش‌‌های حقوقی همه‌‌گیری کووید 19، به کوششِ محسن نجفی‌‌خواه و باقر انصاری. تهران، مرکز ملی تحقیقات حقوق سلامت.
- جانسون، شین دی، رابرت تی. گرت و کیت جی. باورز. (1394). «جابجایی جرم و انتشار منافع»، ترجمۀ سکینه خانعلی پور اجارگاه، در: براندون سی. ولش و دیوید پی. فارینگتون (ویراستاران انگلیسی)، دانشنامه پیشگیری از جرم آکسفورد، برگردان فارسیِ گروهی از پژوهشگران حقوق کیفری و جرم‌‌شناسی، به کوششِ حمیدرضا نیکوکار، چاپ 1. تهران، نشر میزان.
- حاجی ده‌‌آبادی، محمدعلی. (1399). «از بحران کرونا تا بحران سیاست جنایی»، مجلة حقوق اسلامی، شمارة 64.
- خبرگزاری دانشجویان ایران – ایسنا. (1400). «دلایل غیرممکن بودن ایمنی گله‌ای در برابر کووید-۱۹»، قابل دسترسی در:
https://www.isna.ir/news/1400010301001/ [3/9/1400]
- خبرگزاری دانشجویان ایران – ایسنا. (1400). «ارجاع گزارش کمیسیون بهداشت دربارة عملکرد روحانی در ستاد کرونا به قوة قضائیه»، قابل دسترسی در:
https://www.isna.ir/news/1400081107861 [3/9/1400]/
- خبرگزاری مهر. (1399). «مسئولان می‌‌دانستند مردم سفر می‌‌کنند؛ هجوم مردم به شهرهای جنوبی قابل پیش‌‌بینی نبود؟»، قابل دسترسی در:
mehrnews.com/xTz4z [6/10/1400]
- خمرنیا، محمد و مصطفی پیوند و فاطمه ستوده‌‌زاده. (1400)، «بیماری نوظهور کرونا؛ پیشگیری از انگ اجتماعی در جامعه»، فصلنامة اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره 14.
- دلماس- مارتی، میری. (1393). نظام‌‌های بزرگ سیاست جنایی، برگردان: نجفی ابرنـدآبادی، چاپ 2. تهران، نشر میزان.
- دفتر هیئت دولت. (1399). مجموعه مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا – تا جلسة پنجاهم، (ویرایش دوم)، قابل دسترسی در:
http://cabinetoffice.ir/fa/news/7330/ [8/11/1399]
- راسخ، محمد. (1400). «مبانی و نظام حقوق سلامت عمومی در وضعیت اضطراری»، فصلنامة تحقیقات حقوقی؛ شماره 95.
- رضایی، نیما و سیدسعید میرترابی. (1399). «امنیتی کردن کرونا ویروس و پذیرش اقدامات محدودکنندة دولت‌‌ها در مواجهه با پاندمی کرونا؛ مطالعۀ موردی بریتانیا، آلمان و استرالیا»، فصلنامة دولت‌‌پژوهی، سال ششم، شمارة 22.
- روستایی، مهرانگیز. (1399). «اصل ضرر در جرم‌‌انگاری»، در: دانشنامة سیاستگذاری حقوقی، به کوششِ لعیا جنیدی و امیرحسن نیازپور، تهران، انتشارات معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی رییس جمهور.
- زیویار، فرهاد و رضا خدابنده‌‌لو. (1399). «کرونا و تولید اقتدارگرایی در دولت‌‌های دمکراتیک»، فصلنامة جستارهای سیاسی معاصر، سال 11، شمارة 4.
- سازمان جهانی بهداشت. (1396). مقررات بهداشتی بین‌‌المللی (2005)، ترجمۀ گروه مترجمین، زیرنظر محمدمهدی گویا، چاپ 1، تهران، انتشارات تندیس.
- سیمایی صراف، حسین. (1399). «هنجارهای حقوقی/ فقهی کرونایی؛ مبانی مشروعیت هنجارها و خاستگاه قانونی هنجارسازان»، فصلنامة تحقیقات حقوقی؛ ویژه‌‌نامة حقوق و کرونا.
- شاملو، باقر. (1399). «بازخوانی سیاست جنایی پیشگیرانه در پرتو پاندمی کوویدـ 19 و تئوری آشوب»، فصلنامة تحقیقات حقوقی؛ ویژه‌‌نامة حقوق و کرونا.
- شریفی، محسن. (1399). «مسئولیت کیفری ناشی از انتقال ویروس کرونا در نظام کیفری ایران (با تأکید بر مخاطرۀ جانی اشخاص)»، مجلة آموزه‌‌های حقوق کیفری، دورة 17، شمارة 19.
- صادقی، ولی‌‌اله. (1399). تنقیح قوانین و مقررات کرونا و سایر بیماری‌‌های واگیر، تهران، انتشارات مهر کلام.
- صبوری‌‌پور، مهدی، و اصغر احمدی. (1399). «جرایم محیط زیستی ناشی از کووید ـ 19: جلوه‌‌ها و کاستی‌‌ها»، فصلنامة تحقیقات حقوقی؛ ویژه‌‌نامة حقوق و کرونا.
- صفاری، علی، راضیه همراهی، زینب لکی و عباس رضایی. (1400). «تأثیر شیوع بیماری کووید 19 و فاصله‌‌گذاری اجتماعی بر نرخ جرایم (مطالعة موردی: استان تهران)»، مجلة پژوهش‌‌های حقوق جزا و جرم‌‌شناسی، دورة 9، شمارة 17.
- عامری، زهرا و سیداحمد حبیب‌‌نژاد. (1400). «کنترل اعمال قرنطینه برای بیماری‌‌های واگیر با نگاهی به نظام حقوقی ایران»، فصلنامة مطالعات حقوق عمومی، شمارة 51.
- غلامی، حسین و همکاران. (1393). اصل حداقل بودن حقوق جزا. چاپ 1. تهران، نشر میزان.
- غلامی، حسین. (1395). کیفرشناسی، کلیات و مبانی پاسخ‌‌شناسی جرم. چاپ 1. تهران، نشر میزان.
- قورچی بیگی، مجید. (1394). «پیشگفتار مترجم»، براندون سی. ولش و دیوید پی. فارینگتون (ویراستاران انگلیسی)، دانشنامة پیشگیری از جرم آکسفورد، برگردان فارسیِ گروهی از پژوهشگران حقوق کیفری و جرم‌‌شناسی، به کوششِ حمیدرضا نیکوکار، چاپ 1. تهران، نشر میزان.
- کعبی، عباس. (1399). «بررسی ابعاد فقهی بیانات رهبرانقلاب دربارة حفظ سلامت خود و دیگران»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای، مؤسسة پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی. قابل دسترسی در:
https://farsi.khamenei.ir/print-content?id=45139[8/11/1399]
- مبلغی، عبدالمجید. (1399). «فلسفة سیاسی و مواجهه با کرونا، مواجهه با همه‌‌گیری ویروسی کووید-19 از منظر فلسفة سیاسی معاصر»، مجلة علمی پژوهش‌‌های فلسفی دانشگاه تبریز، شماره 31.
- محقق داماد، سیدمصطفی. (1399). «فقه بیماری‌‌های واگیردار»، قابل دسترسی در:
http://www.ias.ac.ir/index.php/2015-09-21-08-02-04/1657-2020-03-14-07-36-58/ [8/11/1399]
- محمدی جورکویه، علی. (1399). «مسئولیت ناشی از انتقال بیماری واگیر و ویروس»، مجلة حقوق اسلامی، شمارة 17.
- محمودی، زینب. (1398). نقش سازمان بهداشت جهانی در تضمین سلامت عمومی با تأکید بر مقابله با بیماری‌‌های همه‌‌گیر، پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق بین الملل، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران.
- محمودی، اکبر. (1399). «عدم رعایت بهداشت در برابر بیماری‌‌های واگیردار (به‌‌ویژه کرونا) از نگاه فقه و حقوق»، مجلة حقوق اسلامی، شمارة 64.
- مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری. (1399 الف). گزارشی از فعالیت‌ها و محصولات اندیشکده‌های کشور پیرامون مسائل کووید-19. قابل دسترسی در:
http://www.css.ir/Media/PDF/1399/10/03/637443324769771845.pdf[8/11/1399]
- مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری (1399 ب). توانمندی دولت‌‌ها در پاسخ به کرونا. قابل دسترسی در:
http://www.css.ir/Media/PDF/1399/10/03/637443323678882773.pdf [8/11/1399]
- مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری (1400). عملکرد دولت دوازدهم در مدیریت و مقابله با ویروس کرونا. قابل دسترسی در:
http://www.css.ir/Media/PDF/1400/05/11/637635103588269719.pdf[12/4/1400]
- مقدادی، محمد مهدی و محمد حسین دلاوری. (1393). «مسؤولیت مدنی ناشی از افشای اسرار پزشکی در حقوق ایران وکامن‌‌لا»، فصلنامة حقوق پزشکی، شمارة 30.
- مهرا، نسرین. (1399). «مسئولیت دولت در جبران خسارت قربانیان کرونا»، فصلنامة تحقیقات حقوقی؛ ویژه‌‌نامة حقوق و کرونا.
- نجارزاده هنجنی، مجید. (1399). «تحلیل حقوقی وضع محدودیتهای ناشی از همه‌‌گیری کرونا در حقوق ایران؛ در جستجوی اداره صلاحیت دار»، فصلنامة حقوق اداری، شمارة 23.
- نجفی ابرندآبادی، علی‌‌حسین. (1400). «دربارۀ همسازیِ سیاست جنایی با کارآمدیِ سیاست‌‌های جنایی (دیباچۀ ویراست پنجم)»، کریستین لازرژ، درآمدی بر سیاست جنایی، برگردان علی حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ 5. تهران، نشر میزان.
- نجفی ابرندآبادی، علی‌‌حسین. (1398). «سیاست جنایی»، در: دانشنامة علوم جنایی اقتصادی، به کوششِ امیرحسین نیازپور، چاپ 2. تهران، نشر میزان.
- نجفی ابرند آبادی، علی‌‌حسین. (1396)، «پیشگیری عادلانه از جرم»، در: علوم‌‌جنایی؛ مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری، چاپ 7، تهران، انتشارات سمت.
- نجفی ابرندآبادی، علی‌‌حسین. (1397). «سیاست جنایی در برابر بزهکاری اقتصادی»، در: سیاست جنایی در برابر بزهکاری اقتصادی؛ مجموعه مقالات همایش سیاست جنایی در قبال جرایم اقتصادی: چالش‌‌ها و راهکارها، به کوششِ امیرحسین نیازپور، چاپ 1. تهران، نشر میزان.
- نجفی ابرندآبادی، علی‌‌حسین. (1375). «سیاست جنایی سازمان ملل متحد»، فصلنامة تحقیقات حقوقی، شمارة 18.
)