نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو مدعو گروه حقوق جزایی و جرم شناسی دانشگاه تهران پردیس فارابی تهران ، ایران
2 کارشناس ارشد حقوق جزایی و جرمشناسی از دانشگاه تهران
چکیده
تحولات اجتماعی اقتضای به‌روزرسانی دیدگاه قانون‌گذار را متناسب با این دگرگونی‌ها دارد. جامعه درعین‌حال که تاب تحمل ارتکاب جرم را در خود نمی‌بیند و همیشه درصدد پاسخ‌گوییِ مناسب به ناهنجاری‌ها بوده است، اصلاح مجرم را نیز به‌منظور جامعه‌پذیری مراقبت می‌کند. مطالعه‌ی منابع کیفری اسلام و جایگاه توبه در این نظام حکایت از تأکید بر اصلاح انسان و رهبری او برای بازگشت به جامعه دارد. در این راستا، قانون‌گذار در تبصره‌ی (2) ماده‌ی 278 قانون مجازات اسلامی 1392 اختیار عفو یا تبدیل مجازات محکومان به حبس-های غیرتعزیری را به شرط توبه‌ی مرتکب و مصلحت‌سنجی، به مقام رهبری واگذار کرده است. این تفویض اختیار به مقام رهبری در تعزیرات غیرمنصوص مطلق است، اما در مجازات‌های منصوص، با توجه به جنبه‌ی حق‌اللهیِ صرف داشتن آن‌ها، تأمل‌برانگیز است. از سوی دیگر، به‌رغم این‌که در قوانین کیفری به عبارت‌های «مصلحت» یا «تعزیرات منصوص شرعی» اشاره شده، ولی هیچ تلاشی از سوی قانون‌گذار برای شفاف‌سازی این عبارت‌ها صورت نگرفته است. دستاورد نوشتار حاضر حکایت از آن دارد که هرچند مصلحت‌گرایی در ارفاق نسبت به محکومان توجیه‌پذیر است، قانون‌گذار نتوانسته به‌روشنی و بدون ایجاد تعارض بین مقررات قانونی به تبیین موضوع بپردازد، لذا اصلاح و سازگارکردن تبصره‌ی مذکور با مقرره‌های دیگر ضروری است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Expediency in pardoning or converting the penalty of convicts of Nata’ziri imprisonments
نویسندگان [English]
- Amir ٍetemadi 1
- Mehran Zalipoor 2
1 Invited member of the Department of Criminal Law and Criminology, University of Tehran, Farabi Campus, Tehran, Iran
2 LLM in Criminal Law and Criminology, University of Tehran
چکیده [English]
Social developments require updating the legislator's perspective in line with these changes. While not tolerating commission of the crime and always seeking good response to anomalies, the community also cares about correcting the offender for socialization. The study of Islam's criminal resources and the place of repentance in this system indicates the emphasis on reforming man and his leadership to return to society. In this regard, the legislator, in note 2 of Article 278 of the Islamic Penal Code of 1392, has conferred on the Supreme Leader the power to pardon or convert the penalty of convicts to Nata’ziri imprisonments, on the condition of perpetrator’s repentance and expediency. This conferral of authority to the Supreme Leader is absolute in undesignated Ta'zir, but, in the designated penalties, with regard to their mere divine aspect, it is reflective. On the other hand, although the terms of the Penal Code refer to "expediency" or "religious designated Ta'zir", no attempt has been made by the legislator to clarify these terms. The achievement of the present article indicates that while expediency is justified in tolerance towards convicts, the legislator has not been able to clearly explain the matter without contradicting legal regulations ...
کلیدواژه‌ها [English]
- Convict
- Nata’ziri imprisonments
- repentance
- expediency
- pardon
- اردبیلی، محمّدعلی. (1394). حقوق جزای عمومی، چاپ پنجم، جلد سوّم، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
- جعفری لنگرودی، محمّدجعفر. (1368). ترمینولوژی حقوق، چاپ هفتم، تهران، انتشارات گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمّدجعفر. (1388). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، چاپ چهارم، جلد چهارم، تهران، انتشارات گنج دانش.
- خالقی، علی. (1395). نکته‌‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری، چاپ هشتم، تهران، انتشارات مؤسّسة مطالعات و پژوهش‌‌های حقوقی شهر دانش.
- خمینی، روحالله. ( 1365). صحیفة نور، جلد 20، تهران، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
- خمینی، روحالله. (1386). صحیفة امام (نور)، جلد 10، تهران، مؤسّسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
- صادقی، محمّدهادی. (1373). گرایش کیفری سیاست جنایی اسلام، رسالة دکتری حقوق جزایی و جرمشناسی، تهران، دانشکدة علوم انسانی دانشگاه تربیّت مدرس.
- صالح پور، جهانگیر. (1374). «فرایند عرفی شدن فقه شیعی»، مجلة کیان، شمارة 24.
- صرامی، سیف‌‌‌‌الله. (1374). «مبانی احکام حکومتی از دیدگاه امام خمینی (ره)»، منتشرشده در مجموعه آثار کنگرة بررسی مبانی فقهی امام خمینی (ره)، جلد 7، تهران، نشر عروج.
- طباطبایی، سیّدمحمّدحسین. (1396). بررسی‌‌های اسلامی، قم، نشر دار التبلیغ الاسلام.
- علیدوست، ابوالقاسم. (1388). فقه و مصلحت، چاپ اوّل، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی.
- عمید، حسن. (1389). فرهنگ فارسی عمید، چاپ اوّل، تهران، نشر راه رشد.
- کلانتری، علی‌‌اکبر. (1378). حکم ثانوی در تشریع اسلامی، چاپ اوّل، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
- گرجی، ابوالقاسم. (1375). «مقالات حقوقی»، جلد 2، چاپ دوّم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
- مؤمنی، عابدین. (1382). حقوق جزای اختصاصی اسلام، چاپ اوّل، تهران، انتشارات خطّ سوّم.
- محقّق داماد، سیّدمصطفی. (1379). قواعد فقه: بخش جزایی، چاپ اوّل، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
- مرعشی، محمّدحسین. (1373). دیدگاه‌‌های نو در حقوق کیفری اسلام، جلد 1، چاپ اوّل، تهران، انتشارات میزان.
- مسجدسرایی، حمید و کبیری، سهیل. (1394). حدود اختیارات حاکم در حقوق کیفری اسلام، چاپ اوّل، تهران، انتشارات مجد.
- مظاهری، حسین. (1388). رسالة توضیح المسائل، قم، مؤسّسة فرهنگی مطالعاتی الزهراء.
- معین، محمّد. (1381). فرهنگ فارسی، جلد 1، چاپ چهارم، تهران، انتشارات اَدِنا.
- منصورآبادی، عباس. (1397). کلّیّات حقوق جزا، چاپ سوّم، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
- هاشمی شاهرودی، سیّدمحمود. (1378). بایسته‌‌های فقه جزا، چاپ اوّل، تهران، نشر میزان.
ب. عربی
- ابن فهد حلّی، جمال‌‌الدین احمد بن محمّد اسدی. (1407ه.ق.). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، جلد 5، چاپ اوّل، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیّة قم.
- ابن منظور، جمال‌‌الدین محمّد بن مکرم. (1997م). لسان العرب، جلد چهارم، الطبعه الاولی، بیروت، دار الصادر.
- اندلسی مالکی، احمد بن محمّد. (بیتا). بدایه المجتهد و نهایه المقتصد، جلد دوّم، مصر، بی‌نا.
- الانصاری، محمّدعلی. (1415ه.ق.). الموسوعه الفقهیه المیسره، جلد 3، قم، مجمع الفکر الإسلامی.
- جزیره، عبدالرحمان. (بیتا). الفقه علی المذاهب الاربعه، جلد 5، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی.
- حلّی، محقّق. (1409ه.ق.). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد 4، چاپ دوّم، تهران، انتشارات استقلال.
- خمینی، روحالله. (1365). تحریر الوسیله: کتاب قصاص، قم، مؤسّسة النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
- خمینی، روحالله. (1410ه.ق.). کتاب البیع، جلد 2، چاپ چهارم، قم، مؤسّسة مطبوعاتی اسماعیلیان.
- خوئی، ابوالقاسم. (بیتا). مبانی تکلملة المنهاج، جلد ۱ُ، نجف اشرف، مطبعة الآداب.
- شهید ثانی، زین‌‌الدین بن علی. (1389). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (مباحث حقوقی شرح لمعه)، ترجمة اسدالله لطفی، چاپ هشتم، تهران، انتشارات مجد.
- علّامه حلّی، حسن بن یوسف. (بیتا). تحریر الاحکام، جلد 2، مشهد، مؤسّسة طوس.
- الغزالی، ابوحامد محمّد. (1417ه.ق.). المستصفی، تصحیح محمّد عبدالسلام عبد الشافی، بیروت، دار الکتب العلمیه.
- غسان، رباح. (1984م). نظریه العفو فی التشریفات العربیه، بیروت، نشر عویدات.
)