نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• مهدی صبوری پور

استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

چکیده:
یکی از ارکان تشکیل‌دهنده جرم، عنصر معنوی است و از اجزاء مهم عنصر معنوی، علم مرتکب به وصف مجرمانه رفتارش است. اما این جزء مهم در گذر زمان، در قالب اصل مفروض بودن علم به حکم، خلاصه و از واقعیت خود تهی گشته و همین امر نیز باعث شده که ابعاد مختلف آن کمتر مورد توجه قرار گیرد. جهل به حکم دارای گونه‌های مختلفی است که تأثیرگذاری آنها بر مسئولیت کیفری، به یک اندازه نیست. جهل حکمی مستقیم، جهل حکمی غیرمستقیم غیرکیفری و جهل حکمی غیرمستقیم کیفری، سه گونه‌ جهل حکمی هستند که در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته‌اند و ضمن تببین مفهوم هر یک، تأثیر آنها بر مسئولیت کیفری ارزیابی شده است. جهل حکمی مستقیم ناظر به زمانی است که مرتکب، نسبت به اصل حکم کیفری موجد جرم جاهل بوده است. در مقابل، جهل حکمی غیرمستقیم، هنگامی مطرح می‌شود که  در یک حکم کیفری، به طور صریح یا ضمنی، به حکمی دیگر ارجاع داده شده و مرتکب نسبت به حکم اخیر جاهل است. این نوع جهل، بسته به ماهیت قانون ثانوی که مرتکب نسبت به آن جاهل بوده است، به «جهل حکمی غیرمستقیم غیرکیفری» و «جهل حکمی غیرمستقیم کیفری» تقسیم می‌شود. گونة نخست، که به‌غلط در بسیاری از منابع به عنوان جهل به موضوع توصیف شده است، باعث رفع مسئولیت کیفری مرتکب می‌شود و گونه دوم، می‌تواند تخفیف مجازات مرتکب را در پی داشته باشد. گونه سومی از جهل حکمی غیرمستقیم نیز در حقوق کیفری ما قابل تصور است و آن هنگامی است که مرتکب، نسبت به حکم شرعی مؤثر در حکم کیفری جاهل بوده است. قانون مجازات اسلامی در باب جهل حکمی غیرمستقیم و نیز جهل به حکم شرعی، حکم کلی و دقیق ندارد و لازم است که مقنن در خصوص رفع این نقصان تدبیری بیاندیشد.

کلیدواژه‌ها

• شبهه
• علم به حکم
• جهل به قانون دیگر
• مسئولیت کیفری

عنوان مقاله [English]

Mistake of Law as an Excuse

نویسنده [English]

• mehdi sabori pour

چکیده [English]

 
 
One of the main factors affecting criminal culpability is mens rea and one important element of mens rea is knowledge of law. But this important factor is not exhaustively analyzed in the literature. Three kinds of ignorance of law have been analyzed in this article; one of them is direct mistake of law and two others are indirect mistake of law (or mistake of different law). Indirect mistake of law can be divided into two kinds: First, ignorance of different non-criminal law. In this kind of ignorance, perpetrator is not aware of a civil, tax, custom, marital or other kinds of non-criminal law. This kind of ignorance is an excusing factor. Second, ignorance of different criminal law. This kind of ignorance is not an excuse but can act as a mitigating factor. There is a third type of ignorance, which is exclusive to Iranian criminal law, which is about a canon law. None of these three kinds of ignorance have clear regulations in Islamic Penal Code and Legislature needs to enact related laws.

کلیدواژه‌ها [English]

• Keywords: Mistake
• Knowledge of Law
• Mistake of different law
• Criminal Responsibility